Het blijft bijzonder dat de witwasbestrijdingsregels mislukt zijn en dat de overheid niet de open foutencultuur heeft om dat toe te geven, dat is vandaag wederom duidelijk geworden.

De internationale en nationale overheden hebben de taak om criminaliteit te signaleren bij het bedrijfsleven neergelegd, met als de belangrijkste spelers de grootbanken. Eerder kwam ING in het nieuws. Vandaag werd bekend gemaakt dat het Openbaar Ministerie gaat onderzoeken of ABN Amro wel voldoende heeft gedaan aan het opsporen van criminaliteit (wat aangeduid als het ‘monitoren’ op ‘witwassen’).

Achtergrond
Allereerst een korte samenvatting van de achtergrond:

• Witwassen is het onder je hebben of het verhullen van financieel voordeel als gevolg van criminaliteit. Het omvat dus heel veel. Doel van de witwasbestrijding is dat private ondernemingen witwassen opsporen (officieel: door monitoring ongebruikelijke transacties ontdekken en melden). In de publiciteit worden zelf crimineel handelen en het onvoldoende opsporen van criminaliteit vaak op één hoop gegooid, als onderdeel van de framing die plaats vindt.
• Monitoren is een verplichting die in Nederland is gebaseerd op de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft), waarbij ook de Wet op het financieel toezicht (Wft) een rol speelt voor zover het financiële instellingen betreft  en de Wet toezicht trustkantoren 2018 (voor zover het trustkantoren betreft). Deze verplichting geldt voor een grote diversiteit aan ondernemingen, onder meer banken. Monitoren is de private variant van opsporen en moet er toe leiden dat aanwijzingen van criminaliteit (‘ongebruikelijke transacties’) worden gemeld aan FIU-Nederland.
• De Wwft is oorspronkelijk bedacht voor banken en andere financiële instellingen. Dat lijkt bij banken logisch omdat zij het betalingsverkeer verzorgen. Aangezien bij banken enorme hoeveelheden transacties plaats vinden, is het monitoren van die transacties een grote digitale en organisatorische uitdaging. Dat zelfs de grootbanken daar niet in slagen geeft te denken.
• Aan banken worden allerlei opmerkelijke eisen gesteld die niet passen bij het type onderneming, zoals hoogwaardige kennis op het gebied van het belastingrecht (lees mijn eerdere bericht). Eveneens is bijzonder dat criminaliteit moet worden opgespoord zonder de extra informatie die politie en justitie hebben. Om die reden is de trend dat banken die informatie wel gaan krijgen (lees dit) en dat banken willen samenwerken, wat een duidelijke indicatie is dat het concept achter de Wwft niet klopt.
• Opmerkelijk in dit domein is het ontbreken van kritische tegenspraak. Dat komt omdat tegenspraak wordt geframed als het ‘niet mee willen doen‘ aan bestrijding van misdaad. Als gevolg daarvan is er niemand die serieus kijkt naar de haalbaarheid en de uitvoerbaarheid van wat er op de tekentafels van FATF, Europa en de rijksoverheid wordt bedacht.
• Uit de berichtgeving blijkt dat ABN Amro alle 5 miljoen particuliere klanten opnieuw moet doorlichten. Dat zijn niet alleen ondernemingen maar ook alle consumenten die klant zijn van de bank. De eerder genoemde monitoring door alle banken van al hun klanten, betekent een grootschalige surveillance van iedere organisatie en burger. Dat alle klanten moeten worden doorgelicht, betekent dat alle klanten verdacht zijn. Het is onbegrijpelijk dat burgers zich druk maken over surveillance door de geheime diensten, terwijl de banken op dat gebied een hoofdrol spelen.

Besparing van personeelskosten?
Destijds heb ik het document dat het Openbaar Ministerie (OM) bekend maakte over de ING-schikking met aandacht gelezen. Het viel mij toen op dat in dat document het poortwachtersproza was te vinden, dat ook in de uitingen van het Ministerie van Financiën en De Nederlandsche Bank is aan te treffen. Een onafhankelijke analyse van de problematiek ontbrak in het ING-document.

Een van de opmerkelijkste elementen van de ING-zaak was dat ING onvoldoende compliance personeel zou hebben gehad. Het door ING betaalde bedrag was voor een belangrijk deel gebaseerd op de bespaarde personeelskosten.

Digitale infrastructuur
Wat mij betreft is dat een verrassende uitkomst, omdat bij de grote aantallen transacties die door grootbanken worden verwerkt, een adequate digitalisering essentieel is. Aangezien ik zelf de nodige inadequate IT ken en de indruk heb dat er bij banken de nodige ‘legacy’ is, lijkt mij dat er op zijn minst een aantal digitaliseringsvragen gesteld moeten worden, zoals:

• Is het technisch mogelijk om alle transacties op een zodanige manier te monitoren dat witwassen en terrorismefinanciering kunnen worden herkend. Welk gedeelte van de digitale ‘hits’ is onjuist en leidt tot onnodig werk voor medewerkers?
• Is het technisch mogelijk om het cliëntenbeheer adequaat te automatiseren, zowel wat betreft de cliëntenacceptatie (‘onboarding’), als de periodieke beoordeling of de relatie met een klant gecontinueerd kan worden, als bepaling van het algemene risicoprofiel van de klanten en de toetsing van de transacties aan dat risicoprofiel. Volgens de mensen aan de tekentafels zou het voorgaande mogelijk moeten zijn, maar kan het ook werkelijk?
• Onderdeel van het cliëntenbeheer is ook het technisch signaleren van achterstanden en onvolledigheid. Bij de grote aantallen cliënten kan een bank hier niet afhankelijk zijn van de goede wil van medewerkers, zeker niet als zij het werk niet aankunnen.
• Welke IT-leveranciers kunnen de benodigde software, hardware en infrastructuur leveren. Ontstaat hier ongewenste afhankelijkheid van een beperkt aantal grote partijen?
• Welke omvang moet een bank ten minste hebben om de door de overheid gewenste digitale infrastructuur te realiseren. Moeten kleine banken verdwijnen omdat zij er niet toe in staat zijn?

Het zou getuigen van een professioneel kritische instelling als het Openbaar Ministerie de witwasregelgeving onafhankelijk zou bekijken en ook de vraagstukken rondom haalbaarheid en digitalisering zou mee nemen.

Het mag worden verwacht dat dit een officiële strafzaak zal worden, aangezien er destijds bij ING veel werd geklaagd over het treffen van een schikking.

Strafzaak ABN Amro
Een greep uit de berichten:

• • ABN Amro faces Dutch money laundering and terrorism financing probe, FT
  • OM begint onderzoek naar ABN AMRO om witwassen, Trouw
  • OM merkt ABN Amro aan als verdachte in witwaszaak, Hoekstra wil opheldering van ABN-Amro topman, FD
  • OM onderzoekt ABN Amro vanwege witwassen, NOS