Al eerder constateerde ik dat de concepten achter de witwasbestrijding falen. Dat blijkt nu ook weer uit recente berichten over de plannen van de Nederlandse grote banken om een gezamenlijk transactiemonitoringssysteem op te zetten, dat Transactie Monitoring Nederland (TMNL) gaat heten.

Banken zijn grote organisaties met grote IT-systemen, die in theorie in staat zouden moeten zijn tot het opbouwen van digitale systemen waarmee cliëntenacceptatie en -monitoring plaats kan vinden. Dat hen dat niet is gelukt, geeft aan dat de Verenigde Staten (FATF), de Europese en en Nederlandse wetgever te optimistische verwachtingen van banken hadden en hebben.

Overigens zal zo’n samenwerkingsverband een flinke uitdaging zijn, zowel technisch als juridisch (cybersecurity, privacy, mededingingsrecht).

Witwasbestrijdingssysteem moet op de schop
Het is hoog tijd dat het volledige witwasbestrijdingssysteem op de schop gaat. Het zou goed zijn dat de nieuwe vormen van discriminatie, die ontstaan door de witwasbestrijding, bij de planontwikkeling worden mee genomen.

Kernprincipes zijn wat mij betreft:

• Geen one-size-fits-all als het gaat om Wwft-plichtigen.
• Organiseer deskundige tegenspraak. Toets de private actievoerders, zoals Transparency International, op kwaliteit.
• Kies een logische en eenvoudige structuur, zowel juridisch als organisatorisch.
• Zorg voor een goede informatievoorziening. Begin met een database met zwarte lijsten van landen en producten, inclusief de onderbouwing per land door degenen die de lijsten hebben vastgesteld. Voorkom dat alleen ex-medewerkers van toezichthouders in staat zijn om goed te adviseren over hoe naleving moet plaats vinden.
• Stop met het snelle wijzigen van de regels en zorg dat ze begrijpelijk zijn.
• Leg taken op waarvoor de Wwft-plichtige is toegerust.
• Houdt rekening met de informatiepositie en het kennisniveau van een Wwft-plichtige.
• Voorkom surveillance. Er kan niet naast iedere persoon een politiemedewerker of private opspoorder worden gezet. Een surveillance systeem is gevaarlijk in de handen van autoritaire heersers en kwetsbaar als het om beveiliging gaat.
• Bestrijd nieuwe vormen van discriminatie als gevolg van angstig gedrag van Wwft-plichtigen.
• Stop met de angstcultuur, met name voor zover het medewerkers en bestuurders van Wwft-plichtigen betreft.
• Beloon goed gedrag.
• Zorg voor kennis van de praktijk van de Wwft-plichtigen bij de toezichthouders, bijvoorbeeld doordat zij zelf hebben gewerkt in de sector waarop zich toezicht houden.
• Evalueer de systemen, zowel juridisch als organisatorisch.
• Bevorder een open foutencultuur bij FATF, Europese en nationale overheidsinstanties.

Meer informatie:

• Nederlandse Vereniging van Banken: Nederlandse banken bundelen krachten tegen witwassen, 13 september 2019.
• Berichten op dit blog: Mislukking van de witwasbestrijding | Wwft, 12 februari 2019; berichten over de nieuwe vormen van discriminatie die het gevolg zijn van de witwasbestrijding.

Aanvulling 19 september 2019
Hoeveel zin heeft de antiwitwasbureacratie? In het artikel Transparenzregister belastet Banken ohne großen Nutzen bij Springer, 19 september 2019, betwijfelen twee experts dit.