Op 2 december stuurden de verantwoordelijke ministers (Financiën en Veiligheid) een brief aan de Tweede Kamer over de stand van zaken rondom de criminaliteitsbestrijdingsregelgeving (ook wel ‘witwasbestrijding’ genoemd). Bij die brief hoort een bijlage met een voortgangsoverzicht.

Privatisering van overheidstaken
Kenmerk van de witwasbestrijding is dat overheidstaken op het gebied van criminaliteitsbestrijding deels worden geprivatiseerd naar private ondernemingen die daar niet geschikt voor zijn, onder meer naar banken. Die private ondernemingen worden als ‘poortwachters’ aangeduid en volgens het vaste frame leidt de door de overheid gecreëerde bureaucratie tot minder misdaad. Het frame is in de brief terug te vinden in vrolijke marketingteksten, zoals “Uiteindelijk moet dit ertoe leiden dat criminaliteit niet loont en er minder geld wordt witgewassen in Nederland” en “Gezamenlijk moeten wij ervoor zorgen dat criminelen geen voet aan de grond krijgen“. Het kabinet meent dat Nederland koploper kan worden bij de aanpak van witwassen. Mogelijk wordt Nederland dan ook koploper op het gebied van risicogebaseerde discriminatie, zoals al met SyRI is gebeurd en met de toeslagenaffaire.

De brief spreekt over “samenspraak met de betrokken partijen“, terwijl het voornamelijk grootbanken en andere grote ondernemingen zijn, met wie de overheid overleg pleegt.

Er wordt melding gemaakt van informatievoorziening door FIU-Nederland aan Wwft-plichtigen, zonder er bij te zeggen dat dit alleen degenen betreft die zich hebben aangemeld bij dit politie-onderdeel.

Wetgevende plannen
De al eerder aangekondigde plannen keren terug in de brief [1]. Voorts is vermeld dat het Verwijzingsportaal Bankgegevens zal worden ‘doorontwikkeld’, wat inhoudt dat saldo- en transactiegegevens kunnen worden opgevraagd. Het wetsvoorstel zal in de eerste helft van 2021 worden geconsulteerd.

Een volgens het kabinet voor de criminaliteitsbestrijding belangrijk wetsvoorstel, inzake de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden, is op 7 oktober jl. in de Tweede Kamer besproken. Dat wetsvoorstel kan er voor zorgen dat de calamiteiten die zich bij de Belastingdienst hebben voorgedaan rondom toeslagenaffaire en het ‘Combiteam Aanpak Facilitators‘ (CAF) [2] zich verder kunnen verspreiden. Want de kern van de gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden is om tot risicoprofielen te komen.

Het kabinet verheugt zich op de door Europa aangekondigde antiwitwasverordening (Anti-Money Laundering Regulation), die er voor kan zorgen dat degene die het spoor nog niet bijster was, de weg nu helemaal kwijt raakt. Tip voor het kabinet: als men de witwasbestrijding Europees wil harmoniseren, is ook harmonisering nodig op andere rechtsgebieden, zoals het rechtspersonenrecht.

Voortgang
De bijlage bij de brief is een voortgangsoverzicht met bekende thema’s [3]. Helaas staat de beperking van de schade die een gevolg is van de witwasbestrijding (onder meer de de-risking door banken en hun ondeskundige cliëntenonderzoek) nog niet op de agenda.

Onderzoek
Dit jaar wordt Nederland onderzocht door FATF, de internationale organisatie die zonder enige democratische controle witwasbestrijdingsregels opstelt. Het kabinet meent dat dit onderzoek een toetsing inhoudt of wetgeving en beleid voldoen en of de aanpak effectief is. In het licht van het sensationele rapport over Rusland zal me het benieuwen. Verder wordt de Nederlandse implementatie van de 4e Europese antiwitwasrichtlijn door de Europese Commissie onderzocht en is de Algemene Rekenkamer bezig met een onderzoek naar “de opbrengsten van de meldketen”

Ik ben benieuwd of er een instantie is die onderzoekt wat de echte problemen van deze regelgeving zijn.

—

[1] Verbod contante betaling vanaf € 3.000 voor handelaren, gegevensuitwisseling tussen Wwft-plichtigen, gezamenlijke transactiemonitoring door banken en nieuwe maatregelen trustkantorensector.

[2] Over de ‘Fraude Signalerings Voorziening‘ (FSV) en ‘Combiteam Aanpak Facilitators‘ (CAF) (lees onder meer dit) is in de Tweede Kamer veel te doen (geweest). Enige informatie is op dit  blog bij de tag SyRI en de tag FSV te vinden, lees onder meer dit bericht. Er zijn vele parlementaire stukken, onder meer:

• Het gebruik van nationaliteit in risicomodellen en selectieregels bij de Belastingdienst (brief).
• Antwoord op kamervragen van het lid Azarkan over tienduizenden burgers die jaren last hadden van ‘fraudevermoedens’ van de Belastingdienst.
• Antwoord op kamervragen van het lid Leijten over de fraudejacht bij de inkomstenbelasting.
• Lijst van vragen en antwoorden over onder andere de Fraude Signalering Voorziening (FSV) en het gebruik van FSV binnen de Belastingdienst.
• Brief over een plan van aanpak met bijlage (concept plan van aanpak «Herstellen, Verbeteren en Borgen»).

Zoek in de parlementaire stukken op onder meer: Fraude Signalering Voorziening (FSV), CAF, toeslagen(affaire), voortgangsrapportage toeslagen, hersteloperatie kinderopvangtoeslag.

[3] Notarissen zijn volgens die bijlage ‘andere financiële instellingen’, zie pagina 3. Dat is een vergissing.