Het Ministerie van Financiën is het ministerie van de illegale zwarte lijsten, zo is recent gebleken. Pieter Klein publiceerde bij RTL het geruchtmakende artikel Geheime zwarte lijst Belastingdienst over ‘verdachte’ burgers, over de ‘Fraude Signalerings Voorziening‘ (FSV). Inleiding van het artikel:

De Belastingdienst heeft bijna 20 jaar lang een geheim registratiesysteem gebruikt, waarin burgers terechtkwamen bij wat de dienst noemt ‘vermoedens’ of ‘signalen’ van fraude. Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws en Trouw. Mensen op deze zwarte lijst hoorden daar niets over en konden zich ook niet verweren. Een doodzonde, zeggen experts.

Alberdingk Thijm schreef op LinkedIn dat FSV volgens de zelfanalyse die de Belastingdienst uitvoerde een flagrante schending vormt van bijna alle beginselen van de AVG.:

Minder eufemistisch gezegd: burgers worden hun hele leven aangemerkt als verdachten van fraude, al na een eenvoudige anonieme melding via de kliklijn.

Inmiddels schreven de nieuwe financiële staatssecretarissen een brief aan de Tweede Kamer over het FSV, te vinden via deze pagina. Daarin steken de staatssecretarissen de hand in eigen boezem. Zij schrijven over de kritiek in de Gegevensbeschermingseffectbeoordeling (GEB) en zeggen:

Wij zijn van mening dat de beslissing om (tijdelijk) te stoppen met de FSV veel eerder genomen had moeten worden. Er zouden geen vragen van de media nodig moeten zijn om na een kritisch GEB dit besluit te nemen.

De GEB is als bijlage bij de brief gevoegd.

Monitoringsystemen en zwarte lijsten in de witwasbestrijding
Misschien kan het Ministerie van Financiën leren van het artikel van AFM-auteurs, De vijf voorwaarden voor een open foutencultuur.

In het kader van de open foutencultuur zou het goed zijn als het Ministerie de witwasbestrijdingsregels en de zwarte lijsten die in dat kader worden gecreëerd eens onder de loep zou nemen en ingrijpend zouden herzien. Lees over dat onderwerp onder meer mijn artikel Ondernemingen mogen persoonsgegevens van zelf aangewezen fraudeurs uitwisselen (3 december 2019) en mijn artikel over de plannen van het ministerie inzake zwarte lijsten van ‘criminele klanten’ (18 oktober 2019). Zie ook het artikel Op de zwarte lijst van banken: in de financiële gevangenis door Joris Kooiman voor het NRC (18 oktober 2020).

De witwasbestrijding is bezig uit te groeien tot een systeem van surveillance dat alle burgers raakt, niet alleen Panama Paper boefjes. Mensen en organisaties worden zonder enige controle in risicocategorieën ingedeeld en – zonder dat hen iets wordt gevraagd – als potentiële fraudeur behandeld. Het zou goed zijn als het Ministerie aandacht besteed aan de kritiek op de monitoringssystemen in de witwasbestrijding. Daarop kan dezelfde kritiek  worden uitgeoefend, als door Dimitri van den Meerssche in ‘Voer kritisch maatschappelijk debat over grenzen van digitale controle’ wordt geuit over SyRI.

Leden Tweede Kamer op twitter

Zie hier het échte probleem. Intern onderzoek leidt tot alarmerende conclusies over FSV/zwarte lijst, dat is januari 2019.
Pas eind februari 2020 wordt – omdat journalisten nieuws gaan maken – de functionaris gegevensbescherming op de hoogte gesteld. #belastingdienst 1/2 pic.twitter.com/Kuw257hawf

— Renske Leijten (@RenskeLeijten) 2 maart 2020

ooo

Brief over het systeem bij de belastingdienst met zwarte lijsten met 180.000 personen komt nu binnen bij de Kamer
Een paar opvallende zaken (1) pic.twitter.com/7BAT32HF3S

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) 2 maart 2020

ooo

Aanvulling 4 mei 2020
Lees over de toeslagen, waarvoor het FSV werd ingezet, het bericht van 30 april jl. waarin het kabinet schrijft:

De systematiek van toeslagen werkt niet goed voor een grote groep burgers. (…) Het toeslagenstelsel is bedoeld om mensen financieel te helpen, maar in de praktijk leidt het voor veel mensen tot terugvorderingen en nabetalingen. Daarmee zorgt het juist voor onzekerheid, ook omdat het stelsel vaak ondoorzichtig is.

Het geeft aan dat de zogenaamde fraude, die men met FSV wilde opsporen, veroorzaakt werd door falen van het systeem. Het is verstandig dat men het systeem gaat wijzigenn.