‘Toevallige Amerikanen’ (Accidental Americans) zijn mensen die de pech hebben in de Verenigde Staten geboren te zijn (en na enkele jaren vertrokken) of één Amerikaanse ouder te hebben (buiten de VS geboren). Deze mensen hebben automatisch de Amerikaanse nationaliteit én moeten belastingaangifte in de VS doen, iets waar velen van hen pas rond 2014 door een Amerikaanse wet (FATCA) achter kwamen. De VS is een van de weinige landen in de wereld die mensen met de Amerikaanse nationaliteit als belastingplichtig aanmerkt, zonder dat zij ‘ingezetene’ zijn. Achtergrondinformatie is hier te vinden.

Schending grondrechten
De Verenigde Staten schendt de grondrechten van Accidental Americans door ze als belastingplichtig aan te merken, terwijl zij geen relatie met de VS hebben. Via de Nederlandse banken dwingt de VS deze groep er toe om belastingaangifte te doen en hoge kosten te maken. Als deze groep mensen geen Amerikaans BSN (‘TIN’) aan de banken verschaft, wordt de basisbankrekening in strijd met de Wet op het financieel toezicht opgezegd en wordt in sommige gevallen de rekening bevroren.

De Nederlandse overheid heeft de onrechtmatige praktijken van de VS ondersteund door met dat land een verdrag te sluiten (‘FATCA-verdrag’), waarin geen uitzondering is gemaakt voor Accidental Americans en andere niet-ingezetenen van de VS.

NB De twee voorgaande alinea’s geven mijn persoonlijke standpunt weer. Over de genoemde grondrechtenschending en de onrechtmatigheid van het handelen van de Nederlandse overheid is nog geen rechtspraak.

Aandacht Tweede Kamer
Enige leden van de Tweede Kamer hebben aandacht voor de problematiek en hebben op 20 februari jl. vragen gesteld aan de Staatssecretaris en de Minister van Financiën. De tekst daarvan volgt hier onder.

Vragen van de leden Omtzigt (CDA), Van Weyenberg (D66) en Lodders (VVD) aan de Staatssecretaris en de Minister van Financiën over banken die op grond van de FATCA-wetgeving financiële dienstverlening weigeren aan Nederlanders met (ook) de Amerikaanse nationaliteit (ingezonden 20 februari 2020).

Vraag 1
Heeft u kennisgenomen van de bijzondere procedure in de Tweede Kamer op 22 januari 2020 inzake Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA)? [1]

Vraag 2
Bent u ermee bekend dat verschillende banken betaalrekeningen van Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit blokkeren? Is dit toegestaan? Zo ja, is dit ook toegestaan zonder ook maar enige berichtgeving vooraf?

Vraag 3
Wilt u de AFM vragen een oordeel te geven over het sluiten of blokkeren van bankrekeningen van Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit?

Vraag 4
Wilt u DNB vragen een oordeel te geven over het sluiten of blokkeren van bankrekeningen van Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit?

Vraag 5
Op welke wijze kunnen Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit hun (nationale en Europese) recht op een (basis)betaalrekening effectueren? [2]

Vraag 6
Herinnert u zich dat uw ambtsvoorganger aan de Kamer schreef: «In het verlengde van bovenstaande redenatie liggen de verplichtingen die financiële instellingen hebben op het gebied van basisbetaalrekeningen (op grond van een geïmplementeerde Europese richtlijn). Op grond hiervan zijn banken in Nederland – kort samengevat – verplicht om een basisbetaalrekening aan te bieden, tenzij er een weigeringsgrond van toepassing is. Een basisbetaalrekening is – kort gezegd – een betaalrekening waarbij geen debetstand mogelijk is. Het enkel ontbreken van een US TIN/SSN vormt voor de toepassing van deze wetgeving geen weigeringsgrond en kan daarmee geen aanleiding zijn om een basisbetaalrekening te weigeren of op te zeggen»? [3]

Vraag 7
Op welke manier kan een persoon, bij wie de bank dreigt een bankrekening te sluiten vanwege het ontbreken van een US Taxpayer Identification Number (TIN) of Social Security Number (SSN) op een eenvoudige wijze afdwingen dat zijn rekening niet gesloten wordt? Welke toezichthouder kan ingrijpen indien het toch dreigt te gebeuren?

Vraag 8
Hoe verhoudt het sluiten of blokkeren van bankrekeningen zich tot artikel 4, tweede lid, van de Intergovernmental Agreement (IGA) waarin expliciet benoemd staat dat een Nederlandse bank niet verplicht is de rekening te sluiten van een rekeninghouder die weigert een «US TIN» te geven?

Vraag 9
Kan de overheid banken verbieden om bankrekeningen te blokkeren op basis van nationaliteit en het ontbreken van een TIN? Zo ja, bent u hiertoe bereid?

Vraag 10
Bent u bereid om in overleg met banken te treden omdat zij gebruik maken van de drempel van 50.000 dollar, zodat bankrekeningen die op 31 december van het jaar een lager saldo dan 50.000 dollar hebben, niet gerapporteerd gaan worden en er geen TIN hoeft te worden gevraagd aan de rekeninghouder?

Vraag 11
Bent bekend met het feit dat in de FATCA-IGA wel uitzonderingen zijn gemaakt voor een aantal financiële instellingen, maar niet voor Nederlandse Accidental Americans? [4]

Vraag 12
Bent u bereid om op grond van artikel 8 van de FATCA-IGA in overleg te treden met de Verenigde Staten om de problemen bij de implementatie voor Accicental Americans zoveel mogelijk weg te nemen?

Vraag 13
Wisselt Nederland nu al informatie uit met de Verenigde Staten op basis van de IGA? Zo ja, wanneer is Nederland daarmee begonnen? Zo nee, vanaf wanneer gaat Nederland daarmee beginnen? Om hoeveel personen gaat het daarbij?

Vraag 14
Klopt het dat door de wetgeving in diverse staten, zoals Nevada en Delaware, en het feit dat het Amerikaanse Congres geen reciprociteit heeft goedgekeurd, de Verenigde Staten zelf geen volledige financiële informatie met Nederland uitwisselt? Kunt u aangeven over hoeveel Nederlanders de Nederlandse Belastingdienst financiële informatie uit de Verenigde Staten ontvangt?

Vraag 15
Kan Nederland de uitwisseling van informatie beperken tot belastingplichtigen die geen accidental American zijn of tot belastingplichtigen die meer vermogen bezitten dan de grens die de Verenigde Staten zelf hanteert (2 miljoen dollar)? [5]

Vraag 16
Klopt het dat Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit op basis van de Nederlandse wet niet verplicht zijn een TIN aan te vragen, maar dat deze verplichting voortkomt uit Amerikaanse wetgeving? Zo ja, kunt u aangeven welk artikel in de Amerikaanse wetgeving hier voor inwoners van Nederland toe verplicht?

Vraag 17
Indien de Amerikaanse wetgeving Accidental Americans verplicht om een TIN aan te vragen dan wel een procedure te starten om de nationaliteit op te geven, maar een Accidental American is hier niet toe in staat of bereid, rechtvaardigt dit administratieve verzuim dan het enorme gevolg van het blokkeren van de betaalrekening en het dus niet kunnen ontvangen van inkomen, doen van betalingen of het kunnen voorzien in eerste levensbehoeften?

Vraag 18
Wat kunt u doen om het recht van Nederlandse Accidental Americans op een basisbetaalrekening te waarborgen? Bent u bereid een proef te beginnen met een directe rekening bij DNB voor deze groep mensen, zoals bepleit door de WRR in haar rapport «geld en schuld» [6] en door economen bij het «Dutch Sustainable Finance Lab»? [7]

Vraag 19
Op welke Nederlandse juridische bepaling is de Belastingdienst verplicht om het TIN op te vragen bij banken of Nederlanders met de Amerikaanse nationaliteit?

Vraag 20
Is artikel 2a van de Wet op de internationale bijstandsverlening van toepassing op Accidental Americans? Zo ja, klopt het dat dan dat op basis van de Common Reporting Standard geen informatie uitgewisseld wordt over Accidental Americans aangezien zij conform artikel 2a, eerste lid, sub p jo. artikel 2a, eerste lid, sub q geen ingezetene zijn van de Verenigde Staten en dus niet van een deelnemend rechtsgebied?

Vraag 21
Deelt u de mening dat de Wet op de internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen, en dus ook het Uitvoeringsbesluit internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen, daarmee niet van toepassing zijn op Accidental Americans?

Vraag 22
Zo nee, als de Wet op de internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen van toepassing is op Accidental Americans, deelt u dan de mening dat artikel 14, tweede lid, sub a, van deze wet zich verzet tegen het verstrekken van het TIN, aangezien dit strijd oplevert met de het internationale recht, namelijk het recht op een basisbetaalrekening op grond van artikel 16 van Richtlijn 2014/92/EU?

Vraag 23
Klopt het dat inmiddels ook Spanje, Duitsland en België worstelen met de uitwisselingsverplichtingen van banken over Accidental Americans en bent u bereid om samen met deze landen aandacht te blijven vragen voor een oplossing van dit probleem aan de kant van de Verenigde Staten?

Vraag 24
Wat gebeurt er als een Accidental American een Certificate of Loss of Nationality heeft? Waar wordt dat geadministreerd en wat betekent dat voor de gegevensuitwisseling?

Vraag 25
Bent u bereid Nederlandse Accidental Americans die van de Amerikaanse nationaliteit af willen, te helpen door het verstrekken van expertise bij het doen van de benodigde belastingaangiften in de Verenigde Staten en het aftrekbaar maken van de kosten van de procedure dan wel de eventueel in de Verenigde Staten verschuldigde dubbele belasting?

[Noten]

1 Bijzondere procedure over FATCA van 22 januari 2020. Te bekijken via: https://debatdirect.tweedekamer.nl/downloads, 22 januari 2020, Aletta Jacobszaal, 13:30–14:30.
2 Europese Unie, 27 januari 2020 https://europa.eu/youreurope/citizens/consumers/financial-products-and-services/bank-accounts-eu/index_nl.htm
3 Aanhangsel van de Handelingen, vergaderjaar 2018/2019, nr. 3382.
4 Tractatenblad 2014, 128.
5 Met Accidental Americans worden mensen bedoeld die:
– in Nederland wonen, Nederlandse ouders hebben, geboren zijn in de Verenigde staten en kort na de geboorte uit de Verenigde Staten zijn geëmigreerd, of;
– in Nederland wonen, in Nederland geboren zijn en een Amerikaanse ouder hebben.
6 WRR, 17 januari 2019 (https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2019/01/17/geld-en-schuld—de-publieke-rol-van-banken)
7 RTLZ, 11 oktober 2019 (https://www.rtlz.nl/algemeen/economie/artikel/4881386/economen-proef-digitaal-centralebankgeld-dnb-banken)

Het is verheugend dat deze leden van de Tweede Kamer zulke diepgravende vragen stellen. Ik ben zeer benieuwd naar de antwoorden van het Ministerie van Financiën.

In American Expat Finance verscheen op 22 februari 2020 het Engelstalige artikel Frozen bank accounts latest: Dutch MPs submit questions on ‘accidental American’ issues to Treasury officials.

Aanvulling 1 april 2020
De vragen zijn op 19 maart jl. beantwoord.