Al eerder besteedde ik in allerlei variaties aandacht aan de compliance mode die in Nederland heerst, naar voorbeeld van onze Amerikaanse en Engelse vrienden, onder meer in het artikel Compliance, het moet.

Opvallend bij de vele regels die worden geïntroduceerd, onder meer in de financiële sector (financieel toezicht, witwasbestrijding, normering topinkomens, enzovoorts) en toezicht op beroepsbeoefenaren als accountants, notarissen en advocaten, is dat de parlementaire stukken vol staan met (en vele publicaties worden geschreven) over het belang van een integere bedrijfsvoering en het belang van toezicht.

Wat in parlementaire stukken en andere publicaties ontbreekt is onderzoek naar de effectiviteit van al die regelgeving die verplicht tot compliance, waarbij voorwerp van het onderzoek zou moeten zijn:

1. Is de regelgeving wel te begrijpen voor de mensen ‘op de werkvloer’ die deze moeten uitvoeren? Mijn ervaring is dat veel regelgeving zo ingewikkeld is, dat zelfs professionals nauwelijks in staat zijn om de regels te begrijpen.
Voorbeeld: de Wet Normering Topinkomens (WNT) die na de inwerkingtreding twee keer is met terugwerkende kracht is gewijzigd (Aanpassingswet, Reparatiewet) en op 1 januari 2015 opnieuw ingrijpend is gewijzigd.

2. Kunnen de mensen op de werkvloer wel beschikken over de benodigde kennis en competenties om de regelgeving correct na te leven?
Voorbeeld: de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) vereist dat medewerkers van Wwft-plichtige ondernemingen (en dat zijn er vele!) kennis hebben van de modernste criminele praktijken en methoden van terrorismefinanciering; zij dienen daar opleidingen in te volgen. Er kan een groot vraagteken worden gezet bij de vraag of het wel verstandig is om medewerkers van Wwft-plichtige ondernemingen te leren hoe je fraudeert of terrorisme financiert. Echter, de praktijk leert dat de meeste Wwft-cursussen alleen gaan over de regeltjes en juist niet over criminele technieken.
Tot nu toe kwam ik over dit onderwerp alleen een onderzoek van Inez Verwey naar het trainen van accountants in het herkennen van fraudesignalen tegen, zie dit bericht. Bevinding: trainen van accountants die niet werkzaam zijn in de forensische praktijk heeft geen zin.

3. Worden de verplichtingen opgelegd aan de juiste personen binnen de organisatie?
Voorbeeld: de bankierseed (meer informatie: 1, 2, 3) wordt opgelegd aan een brede groep mensen werkzaam binnen financiële ondernemingen, terwijl de vermoedelijke oorzaak ligt in de sfeer van het management van die ondernemingen en de verkeerde prikkels die uitgaan van de beloningssystematiek.

Bewijs leveren; one size fits all

De praktijk van de compliance leert dat compliance snel ontaardt in afvinksystemen en een hoop dossiervorming (want complianceregels schrijven vaak voor dat het bewijs van naleving van wet- en regelgeving wordt ‘vastgelegd‘), zonder dat iemand enig idee heeft of het beoogde doel er mee wordt bereikt.

Verder lijkt de compliancepraktijk uit te gaan van ‘one size fits all‘, anders gezegd: we hebben een mooi regelgevend product gemaakt voor banken en verzekeringsmaatschappijen, dat gaan we ook aan advocaten, accountants, notarissen en andere compliance-plichtige ondernemingen verkopen.

Vislucht werk je niet weg met een cursus integriteit

Een gelijksoortige thema wordt door Marcel Pheijffer aangesneden in zijn artikel van 5 februari jl. voor het FD, “Toon aan de top. Vislucht werk je niet weg met een cursus integriteit“. Hij vreest dat de integriteitscursussen slechts voor de Bühne zijn en de echte oorzaak – een falend management – niet wordt aangepakt. Zie voorts zijn artikel van 9 februari jl. voor accountant.nl, “Opdracht voor Joris Luyendijk“.

Regeldruk

Het wordt hoog tijd voor onderzoek naar zinvolheid en effectiviteit van compliance voorschriften en voor een complete herziening van het wetgevingsoerwoud. Welke wetenschapper springt in dit gat?