In de strijd tegen de misdaad is inbreuk op de principes van databescherming en privacy geoorloofd, zo schreef de Minister van Veiligheid vandaag in het nieuwsbericht over het wetsvoorstel dat bij de Tweede Kamer is ingediend. Doel van het voorstel is de gegevensuitwisseling binnen de overheid te bevorderen en ook uitwisseling tussen overheid en bedrijfsleven en binnen het bedrijfsleven makkelijker te maken.

De vraag is of dit gaat betekenen dat banken hun interne zwarte lijsten (‘Intern Verwijzingsregister‘, IVR) onderling gaan uitwisselen. Banken wisselen al gegevens uit via de externe zwarte lijst van financiële instellingen, het ‘Extern Verwijzingsregister‘ (EVR). Mij is uit ervaring bekend dat financiële instellingen niet altijd zorgvuldig omgaan met de plaatsing van mensen en organisaties op interne en externe zwarte lijsten en dat de rechtsbescherming onvoldoende is.

Organisaties die opkomen voor de mensenrechten dienen alert te zijn, omdat het risico bestaat dat grondrechten worden ondergraven.

De vraag is aan de orde of de wet wel nodig is en hoe er voor wordt gezorgd dat er geen onjuiste gegevens worden verspreid. Voorkomen moet worden dat onschuldige burgers worden benadeeld.

In De Groene verscheen op 14 april jl. een artikel van Kim van Keken en Dieuwertje Kuijpers, Minister van der Steur deelde gevoelig convenant niet met de Kamer, waaruit blijkt dat de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden een lange voorgeschiedenis heeft. Deze VVD-minister maakte in 2016 al vergaande afspraken met het bedrijfsleven over het delen van privacygevoelige data, zonder het parlement daar over te informeren. In dit artikel speelt de beveiligingsbranche een rol, daar is een andere prominente VVD’er, Tjibbe Joustra, voorzitter van de brancheorganisatie.

Ik ga het met belangstelling volgen.

Nieuwsbericht Ministerie van Veiligheid

Slimmere aanpak criminaliteit door betere uitwisseling van gegevens
Nieuwsbericht | 29-04-2020 | 08:00

Criminele netwerken en ondermijnende praktijken waarbij onder- en bovenwereld met elkaar dreigen te vermengen, kunnen slimmer worden aangepakt. Voorwaarde is dat overheidsorganisaties ruimere mogelijkheden krijgen om de informatie waarover zij beschikken met elkaar te delen, zodat ze deze gezamenlijk kunnen analyseren. Dit is de kern van het wetsvoorstel gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS) van minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid dat vandaag, mede namens minister Dekker voor Rechtsbescherming, bij de Tweede Kamer is ingediend.

Minister Grapperhaus wil optimale gegevensuitwisseling mogelijk maken tussen overheidsinstanties, zoals gemeenten, politie, Openbaar Ministerie en de Belastingdienst. Voor de bestrijding van ernstige en ondermijnende criminaliteit moeten overheden die daarover informatie hebben, die gegevens met elkaar kunnen uitwisselen om effectiever op te treden.

Doordat nu een specifieke wettelijke grondslag voor onderlinge gegevensverwerking ontbreekt, is er in veel opzichten onduidelijkheid over de bestaande juridische mogelijkheden om informatie met meerdere overheidsorganisaties te delen en gezamenlijk te verwerken. Grapperhaus wil dat oplossen door met dit wetsvoorstel een duidelijk juridisch kader voor gezamenlijke gegevensverwerking neer te zetten. Waar dat echt noodzakelijk is, kan in beperkte mate ook informatie worden uitgewisseld met private partijen, bijvoorbeeld banken.

De legale economische structuren en goede infrastructuur van Nederland zijn ook voor criminelen aantrekkelijk om hun illegale handel te bedrijven en hun illegaal verkregen vermogen wit te wassen. Daarom is het noodzakelijk dat opsporingsorganisaties en andere overheidsinstanties onderling intensiever kunnen samenwerken – en soms ook met bedrijven en branches. Om grip te houden op de gegevensuitwisseling, vooral met het oog op bescherming van de privacy, gaat het wetsvoorstel gepaard met aanvullende waarborgen voor het gebruik van die gegevens.

Op dit moment hebben overheidsorganisaties slechts beperkte mogelijkheden om een gezamenlijke data-analyse uit te voeren met elkaars gegevens. Als het gaat om het tegengaan van de productie, handel en doorvoer van synthetische drugs, cocaïne, heroïne en hennep, het witwassen van de crimineel geld en de aanpak van fraude blijkt gezamenlijke, domein-overstijgende gegevensverwerking een belangrijk middel om snel criminele netwerken en hun sleutelfiguren in beeld te brengen. Verder kunnen in een gezamenlijk casusoverleg bepaalde personen en ondernemingen met elkaar in verband worden gebracht.

Ook bij de gegevensuitwisseling met private partijen zijn er knelpunten die moeten worden opgelost. Bijvoorbeeld om de kennis die er bij het bedrijfsleven is over nieuwe ontwikkelingen, risico’s en technieken, beter te benutten. Zo spelen banken bijvoorbeeld een cruciale rol bij de bestrijding van financieel-economische criminaliteit.

Het wetsvoorstel neemt deze knelpunten weg en geldt voor samenwerkingsverbanden die bij of krachtens deze wet zijn aangewezen. Dat betreft allereerst de gezamenlijke gegevensverwerking van een viertal bestaande samenwerkingsverbanden: het Financieel Expertisecentrum (FEC), de Infobox Crimineel en Onverklaarbaar Vermogen (iCOV), de Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s) en de Zorg- en Veiligheidshuizen (ZVH’s).

Zij werken samen voor de integrale aanpak van integriteitsrisico’s van het financiële stelsel, witwas- of fraudeconstructies, georganiseerde criminaliteit en complexe problemen rond personen op het vlak van zorg en veiligheid. Het wetsvoorstel zorgt ervoor dat niet alleen de informatieverstrekking aan, maar ook de verwerking van gegevens binnen die samenwerkingsverbanden makkelijker wordt. En ook de verstrekking van informatie vanuit zo’n verband aan een deelnemer of, onder specifieke voorwaarden, aan een derde.

Om flexibel te kunnen zijn, wil Grapperhaus ook nieuwe samenwerkingsverbanden makkelijker gegevens laten uitwisselen. Die worden dan bij algemene maatregel van bestuur (amvb) aangewezen. In zo’n amvb staat nauwkeurig omschreven wat het doel is van de samenwerking en welke specifieke regels gelden voor de verwerking van gegevens. Het parlement zal hierbij vooraf worden betrokken.

Parlementaire documenten
inzake het voorstel voor de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden, zoals op de site van de rijksoverheid geplaatst:

• Wetsvoorstel (pdf)
• Memorie van toelichting (pdf)
• Nader rapport en advies Afdeling advisering Raad van State (pdf)

Aanvulling 29 april 2020
Enkele reacties:

Bij voorbaat verdacht

CDA wil zsm beginnen met de invoering van de Super SyRI wet. Vanwaar deze haast? De Kamer zou er goed aan doen om de negatieve adviezen van de Raad van State en de Autoriteit Persoonsgegevens EN de vernietigende adviezen van NGO’s grondig te bestuderen. https://t.co/Pl8hCgYeRB pic.twitter.com/XWe8TkkyvT

— Bij Voorbaat Verdacht (@ubentverdacht) April 29, 2020

Platform Bescherming Burgerrechten

Vandaag presenteert het Ministerie van Justitie het voorstel voor de Wet Gegevensverwerking Samenwerkingsverbanden, of hoe wij het noemen: Super SyRI. Niet alleen overheidsdatabases, maar ook private bronnen kunnen worden gekoppeld voor risico-analyses:https://t.co/m3rlIwY7XU

— Platform Bescherming Burgerrechten (@burgerrechten) April 29, 2020

Security.nl kondigde het voorstel aan.