Bij de Nederlandse overheid leeft de illusie dat overheidstaken op het gebied van misdaadbestrijding door de zgn. ‘poortwachters’ kunnen worden overgenomen, waarbij men vooral aan banken denkt. Helaas is de afgelopen tijd gebleken dat dat banken al niet in staat zijn om een goede poortwachter te zijn, wat doet vrezen dat het met de andere witwasbestrijdingsplichtigen (Wwft-plichtigen) even slecht is gesteld.

Het grenzeloze poortwachteroptimisme is terug te vinden in antwoorden van het Ministerie van Financiën op vragen uit de Tweede Kamer die eind mei bekend werden gemaakt.

De poortwachters-illusies en politieke marketing zoals ook weer in de recente antwoorden naar voren komen:

• Er wordt over ‘private partijen’ (=Wwft-plichtigen) gesproken terwijl het in werkelijkheid de banken betreft. Bijvoorbeeld te vinden in de tekst: “Het plan van aanpak witwassen (…) is in samenspraak met diverse betrokken publieke partijen en private partijen opgesteld”.
• De veronderstelling is dat Wwft-plichtigen allemaal hetzelfde zijn, zoals in: “Een adequate invulling van de poortwachtersfunctie door poortwachters is een cruciaal onderdeel van het anti-witwasbeleid” en “de poortwachters van ons financieel stelsel” (waartoe ook garagebedrijven en administratiekantoren behoren).
• De wenselijkheid van het creëren van een bancaire pseudo-overheid, te weten de samenwerkende banken, die gezamenlijk alle banktransactiegegevens van iedere burger en organisatie analyseren zonder enige onafhankelijk toezicht en zonder rechtsbescherming voor burger / organisatie. Terwijl diezelfde banken geen bankrekeningen meer willen verschaffen, negatieve rente rekenen over spaartegoeden of zelfs geen spaarrekeningen willen aanbieden (zoals ING en Aegon).
• Het ministerie meent dat Wwft-plichtigen oneindige financiële middelen hebben om aan alle bureaucratische verlangens van dat Ministerie van Financiën te voldoen, blijkend uit teksten als: “Het plan van aanpak witwassen bevat aanvullingen en intensiveringen van het anti-witwasbeleid op de terreinen van de drie genoemde pijlers en heeft daarmee dus ook tot doel om de effectiviteit van de poortwachtersfunctie te versterken. De basis hiervoor ligt bij de poortwachters zelf“. Makkelijk praten over andermans portemonnee.
• Het ministerie denkt dat de vele samenwerkingsclubjes in de criminaliteitsbestrijding meer zijn dan gezellige vergaderomgevingen waarin de betrokken personen lekker gewichtig kunnen doen en ons gemeenschapsgeld verspillen, lees bijvoorbeeld: “Partijen werken steeds intensiever samen, zoals in het Financieel Expertise Centrum (FEC) en het Anti Money Laundering Centre (AMLC). Tevens zijn nieuwe vormen van samenwerking ontstaan, zoals de pilot Serious Crime Task Force en de Fintell Alliance, een samenwerkingsvorm tussen de FIU-Nederland en de vier grootbanken. Bovendien spraken we de betrokken publieke en private partijen de afgelopen jaren regelmatig over de voortgang van het plan van aanpak witwassen“. Natuurlijk gun ik de vergadertijgers hun podia, maar dan verwacht ik wel dat zij dat gratis doen. Tenslotte moeten de Wwft-plichtigen het werk voor de overheid ook gratis doen.
• Het ubo-register en het oneindig verzamelen van persoonsgegevens en andere vertrouwelijke gegevens van klanten door Wwft-plichtigen zou volgens het Ministerie van Financiën de manier zijn waarop misdaad kan worden bestreden. In werkelijkheid leidt de datahonger van overheid en Wwft-plichtigen tot nieuwe criminele mogelijkheden en tot grote cybersecurity- en veiligheidsrisico’s voor burgers. Digitalisering maakt de wereld onveilig voor mensen.
• Er bestaat een oneindig geloof in het analyseren van alle mogelijke data en een heilig vertrouwen dat de ijverige overheidsdienaren nooit fouten maken. Dus moet de Autoriteit Persoonsgegevens niet zeuren over controle, waarborgen en rechtsbescherming.  Vooral de banken moeten zoveel mogelijk gegevens krijgen en uitwisselen, waarbij gemakshalve wordt vergeten dat de rechtsbescherming de burger ten opzichte van de banken zeer pover is.
• In het kader van de tech-religie van het Ministerie van Financiën meent men dat geaggregeerde informatie over witwasrisico’s, typologiën en fenomenen kan worden gecreëerd die behulpzaam zou zijn voor de poortwachters. Het is kennelijk nog niet tot het ministerie doorgedrongen dat IT dom is. Lees daar Kate Crawford maar op na: “she shows how the new infrastructures of AI reflect the beliefs and perspectives of a small group of people and serve the interests of the few at the expense of the many” (over haar nieuwe boek). Data-analyse is het tech-speeltje van de witte machthebbers.

De surveillance maatschappij komt er onherroepelijk aan en het betalingsverkeer speelt daarin een hoofdrol. Voor de mens is dan geen plaats meer, alleen als robot kun je nog overleven.

Meer informatie:

• Antwoord op kamervragen, op 27 mei 2021 ontvangen, 2021Z06755: site rijksoverheid, overheid.nl.
• Berichten op dit blog over witwasbestrijding door banken, risicoprofilering en het plan van aanpak witwassen.