Onlangs heeft het Bureau Financieel Toezicht (BFT) het jaarverslag 2019 uitgebracht. Na een inleiding bespreek ik elementen uit dat verslag.

Achtergrond
BFT is de overheidsinstantie die verantwoordelijk is op het toezicht op bepaalde bedrijven, die criminaliteit moeten opsporen [*]. Deze verplichting is gebaseerd op de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en geldt voor een groot aantal ondernemingen. BFT houdt toezicht op de Wwft-naleving door:

• notarissen;
• accountants;
• belastingadviseurs;
• administratiekantoren.

Tussen deze Wwft-plichtigen zitten grote verschillen.

Notarissen zijn bij financiële transacties betrokken doordat zij het betalingsverkeer verzorgen bij de overdracht van aandelen en van vastgoed. Notarissen hebben meestal geen permanente relatie met degenen die de transacties doen. De Wwft-rol van de notaris heeft betrekking op de transacties waarbij de notaris betrokken is.

Bij accountants, belastingadviseurs en administratiekantoren ligt dat anders. Zij zijn niet bij financiële transacties betrokken. Kenmerkend voor hun rol is dat zij betrokken zijn bij het samenstellen van administraties (accountants, administratiekantoren), controle van de jaarrekening (accountants, als het middelgrote en grote rechtspersonen betreft) en bij de belastingaangifte (waarbij zowel zelfstandige belastingadviseurs als accountants- en administratiekantoren betrokken kunnen zijn). Van deze groep Wwft-plichtigen wordt verwacht dat zij criminele transacties ontdekken in de administratie van hun klanten. Dat is niet simpel, al doet de Nederlandse overheid alsof dat een makkelijke taak is voor deze ondernemingen.

Voorlichting aan administratiekantoren
Al eerder signaleerde ik op dit blog (onder meer 1, 2) dat veel administratiekantoren niet op de hoogte zijn van het bestaan van de Wwft. Voor deze groep ondernemingen is het een onbegrijpelijke en ingewikkelde wet.

Het is positief dat in het jaarverslag 2019 is vermeld dat BFT er toe is overgegaan om na te gaan welke administratiekantoren er zijn en hen aan te schrijven en te informeren over de Wwft. BFT zal het adressenbestand aan administratiekantoren jaarlijks updaten en de nieuwe kantoren eveneens aanschrijven. Een en ander neemt echter  niet weg dat BFT verplicht is om rekening te houden met de mogelijkheden die deze kleine ondernemingen hebben om de Wwft na te leven. De aan hen te stellen eisen dienen wel proportioneel en menselijk te zijn.

Uit het jaarverslag blijkt dat BFT met deze groep communiceert via een digitaal systeem dat als ‘Digin Wwft’ wordt aangeduid.

Het is positief dat de overheid eindelijk zorgt voor betere voorlichting aan ondernemingen.

Uitbesteding aan brancheorganisaties
BFT probeert de eigen taken zoveel mogelijk aan brancheorganisaties zoals SRA en RB uit te besteden, zo volgt uit het jaarverslag 2019.

Hobbyen met terrorismefinanciering
In het jaarverslag 2019 komt een passage voor over een terrorismefinancieringsbestrijdingsproject van FEC, een samenwerkingsverband van toezichthouders, waaraan BFT deelneemt. Welke relevantie die deelname voor het toezicht door BFT heeft, is raadselachtig. Uit het jaarverslag blijkt niet dat BFT hiermee haar Wwft-plichtigen van nuttige informatie heeft kunnen voorzien.

Overigens kan terrorisme met zowel legale als illegale middelen gefinancierd worden (dus het bestaat niet, lees onder meer dit) en blijf ik er bij dat Wwft-plichtigen niet in staat zijn die financiering op te sporen, tenzij zij een lijst van vermoedelijke terroristen krijgen, zoals bij banken gebeurt.

Zo op het eerste gezicht lijkt me dat BFT de tijd nuttiger kan besteden.

Reageren op signalen
BFT stelt onderzoek in bij haar Wwft-plichtigen, als zij vanuit overheidinstanties die zich bezig houden met opsporing, zoals belastingdienst, FIOD, politie en Openbaar Ministerie, signalen ontvangt dat klanten van Wwft-plichtigen bij criminaliteit betrokken zijn.

Deze toezichtsonderzoeken kunnen leiden tot strafrechtelijke of tuchtrechtelijke vervolging van Wwft-plichtigen als zij de wet niet goed hebben nageleefd. Overigens zie ik in de rechtspraak dat criminele administratiekantoren vaak op een hoop worden gegooid met administratiekantoren die de Wwft niet goed snappen.

Uit het jaarverslag blijkt dat in een aantal gevallen BFT de Wwft-plichtigen attendeert op mogelijke criminelen in het klantenbestand en hen in staat stelt om alsnog na te gaan of er ongebruikelijke transacties zijn geweest en indien dat het geval is deze te melden. Dergelijke acties worden door BFT als ‘schriftelijk toezichtbezoek’ aangemerkt en kunnen leiden tot meer  bewustwording bij de desbetreffende Wwft-plichtigen. Eigenlijk is dit ook een variant op de voorlichting die ik hiervoor besprak. Ik beschouw dit als positief, omdat er niet meteen sancties worden opgelegd en ondernemers in staat worden gesteld een leerproces door te maken.

Risicobeleid en -management
Een onderwerp waar ik altijd nieuwsgierig naar ben is het nut van artikelen 2b en 2c Wwft, die aan alle Wwft-plichtigen, ook eenmanszaakjes, voorschrijven dat zij over risicomanagement dienen te beschikken, alsmede over “gedragslijnen, procedures en maatregelen om de risico’s op witwassen en financieren van terrorisme en de risico’s die zijn geïdentificeerd in de meest recente versies van de supranationale risicobeoordeling en de nationale risicobeoordeling te beperken en effectief te beheersen” (risicobeleid). Mij lijkt dat dit voor MKB-ondernemingen pure flauwekul is en dat de overheid eens moet stoppen met dit toneelstuk.

In het jaarverslag 2019 roept BFT dat zij risicomanagement en -beleid belangrijk vindt (op grond waarvan? Alleen omdat het in de wet staat?) Gelukkig heeft BFT in 2019 hier alleen naar gevraagd bij grote en middelgrote accountantskantoren. Van die kantoren mag worden verwacht dat zij op grond van hun eigen beroepsregels al over documenten inzake risicobeleid en -management beschikken, al blijf ik nieuwsgierig of het meer is dan de bekende mantra’s, die ook bij BFT zijn terug te vinden.

BFT kondigt aan dat in 2020 navraag zal worden gedaan naar risicobeleid en -management bij twintig grote en middelgrote belastingadvieskantoren.

Cijfers
BFT bespreekt in het jaarverslag 2019 tot slot enige cijfers. Bij accountants en notarissen is er een stijging van de meldingen van de ongebruikelijke transacties. Daaruit trekt BFT de ongefundeerde conclusie dat de bewustwording bij die beroepsgroepen zou zijn toegenomen. Die toename van de meldingen zou ook een andere oorzaak kunnen hebben, bijvoorbeeld een andere informatiepositie of een betere kennis van criminele praktijken.

De voorlichting aan administratiekantoren heeft er toe geleid dat er extra Wwft-plichtigen uit die groep zich hebben geregistreerd als melder bij FIU-Nederland, zo schrijft BFT. Het geeft aan hoe belangrijk goede overheidsvoorlichting is.

BFT bespreekt het aantal meldingen door Wwft-plichtigen, waarbij de indruk wordt gewekt dat veel meldingen een succes voor BFT betekent. Dat is uiteraard niet het geval. Het doel van de Wwft is te zorgen dat via de meldingen strafbare feiten in een vroegtijdig stadium bij politie en justitie terecht komen en dat de criminaliteit afneemt. Het is dus belangrijk dat de kwaliteit van de meldingen goed is. Verder is interessant of Wwft-plichtigen wel in staat zijn om criminaliteit te onderkennen. Daar schrijft BFT niet over.

Ik blijf er bij dat Nederland en Europa met de Wwft-bureaucratie op de verkeerde weg zijn. De bureaucratie brengt hoge kosten met zich mee en lijkt niet effectief als het gaat om bestrijding van criminaliteit.

—

[*] Ik noem het ‘opsporen’, omdat dan duidelijk is wat het betekent. Officieel wordt het ‘monitoren‘ van cliënten en het melden van vermoedens van criminaliteit (melden van ‘ongebruikelijke transacties‘) genoemd.