Is de Verenigde Staten nog wel een rechtsstaat?

Zo’n vraag komt op als je ziet dat het land internationale sancties oplegt aan twee medewerkers van Afrikaanse afkomst van het internationale strafhof in Den Haag (aanklaagster Bensouda, bestuurder Mochochoko), een strafhof wat de VS niet heeft erkend. Dit heeft gevolgen voor deze personen, wiens vermogen wordt bevroren en die met reisbeperkingen te maken krijgen. Verder heeft het gevolgen voor degenen die de personen ondersteunen (‘materially support‘ staat in het artikel van NYT), wat ook banken en andere leveranciers kan omvatten.

De medewerkers van het strafhof worden ten onrechte op één lijn gesteld met criminelen, mensenrechtenschenders en oorlogsmisdadigers. Het opleggen van sancties aan natuurlijke personen heeft tot doel het leven moeilijk te maken voor degenen die mensenrechten schenden of andere ernstige delicten begaan en wordt hier door de VS misbruikt.

De beslissing van de VS kan rekenen op ernstige kritiek van Dick Berlijn:

The #US continues to undermine international institutions. Now it has placed ICC members on the “blacklist” for investigating acts against humanity during the Afghan war. The blacklist is for people that pose a threat to US National security ….. Right.

— Dick Berlijn (@DickBerlijn) September 2, 2020

Hij heeft gelijk.

Het is al langer zo dat de VS niet meer serieus kan worden genomen. Door dit soort acties wordt dat alleen maar erger.

Verscherpt cliëntenonderzoek bij Amerikaanse sancties?
Interessant is dat Nederland in de sanctieregelgevingsleidraad die onlangs is uitgebracht zegt dat Nederlandse ondernemingen en organisaties bij de naleving van de sanctieregelgeving acht moeten slaan op de Amerikaanse sancties. Mij lijkt dat dit in het licht van de wijze waarop de VS omgaat met sancties niet meer mogelijk is.

In de leidraad staat:

Vraag 7.
Zijn sanctielijsten van buitenlandse niet-EU staten, bijvoorbeeld van de Verenigde Staten, ook van toepassing op mij?

Antwoord 7.
Sanctielijsten van niet-EU lidstaten vallen niet onder de Nederlandse Sanctiewet. Ook hier kunnen die buitenlandse lijsten echter een indicator zijn om verscherpt klantenonderzoek te doen onder de Wwft.
Wanneer niet-EU lidstaten sancties instellen dient ook de antiboycotverordening (het zgn. Blocking Statute)38 te worden geraadpleegd. De EU stelde de antiboycot-verordening in 1996 vast als reactie op de extraterritoriale sanctiewetgeving van de Verenigde Staten gericht op Cuba, Iran en Libië. De antiboycotverordening heeft tot doel de extraterritoriale werking van sancties van derde landen te beperken wanneer deze de belangen van de personen en rechtspersonen genoemd in artikel 11 van de verordening raakt (hierna EU- operatoren). (…)

Vanwege de wijze waarop de VS omgaat met het plaatsen van personen op sanctielijsten, is er geen reden om aan te nemen dat plaatsing op een lijst van de VS aanleiding is voor verscherpt cliëntenonderzoek.

Mogen grondrechten geschonden worden als de VS dat verlangt?
De Amerikaanse sanctieregels zijn relevant wanneer een Europese organisatie zich ook aan de Amerikaanse sanctieregels zou moeten houden, waarbij de vraag dan rijst of acceptabel is dat dit gebeurt als de VS door de plaatsing  op een sanctielijst mensenrechten of andere grondrechten schendt. Mij lijkt dat het onrechtmatig is om Amerikaanse sancties na te leven die Europese grondrechten schenden.

Meer informatie:

Over de beslissing van de VS
Aankondiging VS (Pompeo) op twitter:

Today, @SecPompeo delivered remarks on multilateralism, threats from the Chinese Communist Party, Belarus, the Abraham Accords, and Iran. pic.twitter.com/VDkYinS0cM

— Department of State (@StateDept) September 2, 2020

Mededeling van het Amerikaanse ministerie van financiën (Office of Foreign Assets Control, OFAC) van 2 september 2020. In de mededeling is te zien dat Bensouda uit Gambia komt en Mochochoko uit Lesotho. Hun paspoortnummers worden vermeld, wat het voor identiteitsfraudeurs makkelijk maakt om hun identiteit te misbruiken.
De Specially Designated Nationals And Blocked Persons List (SDN), waarop Bensouda en Mochochoko zijn geplaatst.

International Criminal Court (ICC)

• Persbericht ICC: International Criminal Court condemns US economic sanctions, 2 september 2020.
• ASP President, O-Gon Kwon, rejects US measures against ICC, 2 september 2020.
• Profiel Bensouda bij ICC. Curriculum op de site van de EU.

Enige artikelen
naar aanleiding van de beslissing van de VS:

• VS zet hoofdaanklager Internationaal Strafhof op zwarte lijst, NOS 6 september 2020.
• Het Strafhof verdient meer steun, Trouw 5 september 2020.
• International Criminal Court officials sanctioned by US, BBC 2 september 2020.
• US imposes sanctions on top international criminal court officials, The Guardian 2 september 2020. Dit medium schreef in 2016 over Bensouda: Fatou Bensouda, the woman who hunts tyrants.
• U.S. Blacklists ICC Prosecutor Over Afghanistan War Crimes Probe, The New York Times 2 september 2020.
• Wegen Ermittlungen gegen Amerikaner : USA verhängen Sanktionen gegen Chefanklägerin des Strafgerichtshofs, SZ, 3 september 2020.
• Kritik an Sanktionen, F.A.Z.

Europa
In het Europees parlement zijn vragen gesteld over de bedreigingen aan het adres van het ICC, onder andere deze, in antwoord laat de Commissie weten dat het ICC wordt ondersteund. Ik kon niet vinden of Europa naar aanleiding van de beslissing van 2 september jl. iets heeft ondernomen.

Sanctieregelgeving

• De nieuwe Leidraad Financiële Sanctieregelgeving van het Ministerie van Financiën is hier te vinden.
• Eerder schreef ik over de sanctieregelgevingsleidraad.
• Bericht over sanctieregelgeving op dit blog zijn hier te vinden.

Aanvulling 26 oktober 2020
Lees over de VS het artikel Machiavelli in Washington door Mirjam Sterk, voormalig lid van de Tweede Kamer.

De VS gaat de sanctieregelgeving opnieuw misbruiken, zo lees ik in de EUObserver: The German mayor now facing US sanctions over Nord Stream. Het geeft aan dat de sanctieregelgeving, die bedoeld is om in te zetten tegen mensrechtenschendingen, oorlogsmisdadigers en dergelijke, nu wordt misbruikt voor politieke doelen.

Gekeken of er op de EU site iets is te vinden over maatregelen tegen de VS, maar ik vond alleen vragen van het Europees Parlement waarop algemene antwoorden werden gegeven. Begin januari 2020 maakte het Europees parlement zich al zorgen over de dreigementen tegen het ICC:

Fatou Bensouda, the chief prosecutor at the International Criminal Court (ICC), recently stated that there was a ‘reasonable basis’ for opening a formal investigation into alleged war crimes in Palestine.
Her announcement was strongly criticised by both Donald Trump and Benjamin Netanyahu, who are seeking to introduce specific sanctions against the ICC.
Taking into account that the EU is a strong defender of the Rome Statute and the ICC and recognises it as the first and only permanent international criminal court in the world to investigate and prosecute the most serious crimes:
In view of threats of this kind, what action will the EU take to preserve the integrity of the Rome Statute and what type of action is the EU considering taking with a view to protecting the independence of the Court and helping to ensure that it is effective and efficient?

In april 2020 werd namens de Europese Commissie geantwoord:

The EU has taken note of the International Criminal Court (ICC) Prosecutor‘s announcement on the conclusion of her preliminary examination into the situation in Palestine. The EU has always been a staunch supporter of the ICC as an independent and impartial judicial institution with no political objectives to pursue, stressing that the Court’s proceedings are legal processes that should run their course.
The EU will continue to voice the EU’s strong support for the ICC in multilateral fora and in bilateral dialogues, insisting on the need to protect its neutrality and judicial independence.
The EU will also continue its consistent assistance — political, financial and technical — to the effective functioning of the ICC and the promotion of its independence, which is the best way to strengthen the ICC and protect it from any outside interference aimed at obstructing the course of justice and undermine the international system of criminal justice.

Op 19 februari 2020 werden eveneens vragen gesteld vanuit het Europees Parlement, die eveneens in april in gelijksoortige zin als hierboven werden beantwoord.

Aanvulling 10 november 2020
Een Nederlandse grootbank deelt mee aan haar klanten dat zij geen medewerking mogen verlenen aan directe en/of indirecte transacties in relatie tot ‘entiteiten’ die voorkomen op de OFAC Specially Designated Nationals List (SDN), onafhankelijk van de valuta. Zou deze mededeling ook betrekking hebben op natuurlijke personen zoals Bensouda en Mochochoko en zo ja, hoe kan deze bank dat rijmen met haar mensenrechtenpretenties?

Overigens kan de Amerikaanse zwarte lijst er toe leiden dat aan een niet-geliste persoon producten niet geleverd worden, lees dit Duitstalige verhaal. Een naam die lijkt op een gesanctioneerde entiteit, kan ook tot problemen leiden, lees het artikel over PayPal die betaling weigert.

Aanvulling 21 november 2020
Misbruik van de anti-terrorisme wetgeving komt buiten de Westerse wereld vaak voor. Neem bijvoorbeeld Nigeria: Nigeria Probes Protesters Under Terror-Financing Law.