Het begrip “uiteindelijk belanghebbende” van rechtspersonen en personenvennootschappen speelt een centrale rol in de criminaliteitsbestrijding. Die criminaliteitsbestrijding is deels geprivatiseerd onder de noemer ‘bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering’ [1], met een centrale rol voor banken, accountants en juridische dienstverleners [2]. Zij moeten doen waar de overheid niet in slaagt. In Nederland zijn de verplichtingen van onder meer banken vastgelegd in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft).

Het begrip ‘uiteindelijk belanghebbende’ (ubo) is ruim gedefinieerd en kan ook leidinggevenden zonder financieel belang of controle omvatten. Zo zullen straks statutair bestuurders van ziekenhuizen en diverse not-for-profit instellingen als ubo worden geregistreerd in onder meer het ubo-register (zie mijn eerdere artikel).

Geen privacy
Die grote groep ubo’s heeft geen recht op privacy, zo blijkt uit een publicatie van de internationale organisatie FATF, een niet-democratisch gecontroleerd en ontransparant samenwerkingsverband van staten onder leiding van de VS.

De behoefte aan privacy wordt door FATF op één lijn gesteld met criminaliteit. Zie bijvoorbeeld op pagina 29, paragraaf 59:

Despite the legitimacy of many complex ownership and control structures, these structures can also be used to obscure beneficial ownership, avoid taxation obligations, conceal wealth, and launder the proceeds of crime.

In deze passage worden ‘verhullen van het zijn van uiteindelijk belanghebbende‘ en ‘verbergen van rijkdom‘ in één adem genoemd met strafbare handelingen als belastingfraude en witwassen.

Anders gezegd: een uiteindelijk belanghebbende die netjes zijn financiën opgeeft aan de belastingdienst en zich niet met criminaliteit bezig houdt, heeft niet het recht om zich te beschermen tegen de nieuwsgierige buitenwereld (oftwel tegen bemoeizuchtigen, marketeers, criminelen). Ik vind dat veel te ver gaan.

Van privacy hebben ze bij FATF nog nooit gehoord en over misbruik van persoonsgegevens en criminele risico’s voor de uiteindelijk belanghebbenden maken zij zich geen seconde zorgen. Privacy komt in het rapport alleen voor als een belemmering voor de overheid om criminaliteit op te sporen, met name criminaliteit waar de overheid zelf last van heeft (zoals gemiste belastinginkomsten).

Privacy is hoog risico op grond van de Europese regels
Dit soort gedachten hebben er toe geleid dat in de Europese anti-witwasrichtlijn (de vierde anti-witwasrichtlijn, na wijziging door de vijfde anti-witwasrichtlijn) is opgenomen dat de behoefte aan privacy als risicoverhogend worden aangemerkt. Bij “Product-, dienst-, transactie- of leveringskanaalgebonden risicofactoren” staat in de bijlage bij de richtlijn als risico verhogende factor onder meer:

producten of transacties die anonimiteit bevorderen

In gewoon Nederlands betekent dit dat privacy bevorderende diensten en structuren niet mogen, diensten die vaak worden verkocht onder de noemer ‘anonimeringsstructuur’ [3].

Het lijkt er op dat er eerst onherstelbare schade moet ontstaan, voor er maatregelen worden genomen.

Meer informatie:
FATF rapport “Concealment of Beneficial Ownership” (pdf), juli 2018

Noten
[1] Het begrip ‘witwassen’ is verhullend taalgebruik voor opbrengsten uit criminaliteit, met inbegrip van onvoldoende bestrijding van het aanwezig hebben van zulke opbrengsten.
[2] Juristen hebben voor een beperkt aantal soorten diensten de verplichting om opsporingsactiviteiten voor de overheid verrichten. Andere Wwft-plichtigen, zoals banken en accountants, vallen voor al hun diensten onder de Wwft.
[3] Zie onder meer de artikelen over de commanditaire vennootschap: 1, 2.