Sinds enige tijd timmert de stichting Human Rights in Finance.EU (HRIF.eu) aan de weg op het gebied van grondrechten in het financiële domein.
Degene die meer wil weten over de beweegredenen van de stichting en de persoon die animator is van het initiatief, Simon Lelieveldt, kan terecht op de site.

Het jaarverslag 2023, Nederlandstalig (pdf), Engelstalig, in april 2024 uitgebracht, geeft achtergrondinformatie.

Ergernis klanten en machteloosheid
Op pagina 3 staat een toelichting op de aanleiding voor de stichting:

Iedereen kent (helaas) in zijn eigen omgeving het verschijnsel wel. Je bankrekening wordt geblokkeerd door de bank. Met een beetje pech ook de bankrekeningen waarop je gemachtigd bent. Vervolgens wordt de klant met heel korte tijdlijnen gevraagd allerlei informatie op te leveren. En doe je niet mee dan kan je rekening worden opgezegd worden. En alles onder de toon van: u moet bewijzen dat u geen witwasser or terrorist bent.

De grote irritatie die dit bij bankklanten veroorzaakt is terecht. In hun werkwijze schenden banken (maar ook soms: betaaldienstverleners of andere partijen die onder het financiële of witwastoezicht vallen) het grondrecht op privacy van de klanten en maken ze het door lange en ingewikkelde blokkadeprocedures het ten onrechte de klant mogelijk om over zijn eigen geld te beschikken. Daarbij moet de klant zijn onschuld bewijzen in plaats van de bank zijn verdenking op witwassen.

Juist omdat de klanten in hun portemonnee/pinpas worden geraakt durven ze niet individueel op te komen voor hun belangen. Want je riskeert zomaar dat je rekening weg is of een week niet kunt pinnen. Er is dus een groot machts-onevenwicht. De realiteit in de huidige digitale samenleving is daarbij dat onbelemmerd toegang tot je eigen digitale of contant geld, en zeker de toegang tot je eigen bankrekening en een randvoorwaarde is om je mensenrechten te kunnen uitoefenen.

HRIF schrijft dat een organisatie nodig is die voor de grote massa burgers en bedrijven opkomt, die duidelijk ervaren in hun rechten geschonden te worden, maar aan wie de expertise/gelden ontbreekt om hiervoor op te komen (2.5).

Doel: mensenrechten borgen in het economisch transactieverkeer in brede zin
Op pagina 4 en verder wordt uitgelegd dat de stichting tot doel heeft om banken en overheden met pen, publiciteit en procedure te wijzen op de verwevenheid en het belang van de bescherming en eerbiediging van fundamentele mensenrechten in het geldverkeer c.q. het economisch transactieverkeer.

Dat de grondrechten worden gerespecteerd, is in Nederland geen vanzelfsprekendheid [*]. Dat zegt niet alleen HRIF, want in het jaarverslag wordt ook het advies (pdf) van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), geciteerd met onder meer:

Bagatelliseer de eigen mensenrechtelijke problemen – zoals de toeslagenaffaire – niet; pak deze krachtig aan en voorkom dubbele standaarden.

HRIF schrijft dat in de financiële sector in de witwasregelgeving de balans zoek is, waarbij beroep wordt gedaan op het proefschrift (pdf) van Carolin Kaiser, die zware kritiek heeft op de Europese antiwitwasregelgeving (die in Nederland is geïmplementeerd).
De Nederlandse regering heeft de pretenties dat bij de uitwerking van de Europese antwitiwasregelgeving de grondrechten zouden worden gerespecteerd, niet waar gemaakt. De evaluatie door de Europese Commissie van het Europese systeem heeft nog steeds niet plaats gevonden. In plaats daarvan heeft de Europese wetgever een nieuw antiwitwaspakket (AML Package) aangenomen. Daarover schrijft HRIF:

HRIF.EU constateert dat het wetgevend proces in Europa ernstige gebreken vertoont en er een groot belang is -ook vooraf (!)- de mensenrechten te beschermen. Wij beschouwen ons hierbij als Human Rights Defender onder VN Resolutie: A/RES/53/144 dd. 8 maart 1999.

Achtergrond: internationale actoren zoals FATF, die geen oog hebben voor mensenrechten
HRIF besteedt aandacht aan de opmerkelijke rol van internationale actoren zoals de Financial Action Task Force (FATF). De oorzaak van de mensenrechtenschendingen ligt bij hen, aldus HRIF:

De oorzaak van dit probleem zit op internationaal niveau bij de Financial Action Task Force on Fraud. Er zijn de nodige wetenschappelijke studies gedaan over de manier waarop, buiten democratische controle om, een internationale groep financiële beleidsmakers een web van intrusieve en massa-monitorende regelgeving over de wereld opdringen. Het formeel oogmerk is om witwassen tegen te gaan, terrorismefinanciering te voorkomen en sanctieregelingen te verordonneren. In de praktijk wordt echter een disproportioneel web van mensenrechtenschendingen voorgeschreven dat vanaf volledige massasurveillance doorgaat tot discriminatie op statelijk/nationaal niveau.

HRIF meldt ook de FATF-kritiek van het Brits instituut RUSI en het proefschrift van Mara Wesseling.

Voorts zijn Europese instanties relevant, zoals de bankentoezichthouder European Banking Authority (EBA) en de antiwitwastoezichthouder (in oprichting) Authority for Countering Money Laundering and Financing of Terrorism (AMLA) [**]. Zij maken regels zonder democratische controle. EBA heeft in het verleden niet laten zien oog te hebben voor mensenrechten.
In theorie zou er in Europa tegenwicht geboden moeten worden door de European Data Protection Board (EDPB) en de European Data Protection Supervisor (EDPS). De praktijk leert dat hun activiteiten onvoldoende effect hebben, wat ook zichtbaar is aan het AML Package.

Middel: publiciteit en procedures
HRIF geeft aan het doel te willen bereiken door middel van publiciteit, maar ook door procedures. De publiciteit verloopt via verschillende wegen. HRIF meldt de presentatie (pdf) over witwasbestrijding die op een financieel congres is gegeven en de kritiek op de sanctieregels. In januari 2023 gaf Lelieveldt een presentatie (pdf) tijdens de Nationale Privacy Conferentie van ECP en Privacy First. In 2023 initieerde HRIF een petitie tegen overmatige witwasmonitoring, die aan leden van de Tweede Kamer werd aangeboden.

In 2022 en 2023 is HRIF bezig geweest met politieke contacten het antiwitwas-systeem. Onder meer is verzocht om beëindiging van de melding van ongebruikelijke transacties en uitsluitend melden van subjectieve verdachte transacties. Verder is geageerd tegen het bancair sleepnet (Transactiemonitoring Nederland, ‘TMNL’) en tegen de Europese regelgeving die verplicht tot het meesturen van persoonsgegevens bij iedere betalingstransactie (‘Travel Rule’). HRIF is een annuleringsprocedure inzake de Travel Rule gestart. Verder is een tuchtklacht ingediend bij de bancaire tuchtinstantie.

HRIF gaat door en kan steun gebruiken
In 2024 zijn de activiteiten door gegaan, zoals ook op de site is te zien. HRIF kan gesteund worden door te doneren op hun bankrekening, die onder aan iedere pagina van de site is te vinden.

Noten:

[*] Zie ook paragrafen 2.1 tot en met 2.3 over nalatigheden van de Nederlandse overheid in het geldverkeer, onder meer de AVG-boetes voor de Belastingdienst, de SyRI affaire en het door De Nederlandsche Bank dwingen van cryptoaanbieders tot sanctiemaatregelen, waarvoor geen zonder wettelijke grondslag was.

[**] De site van AMLA is nog niet actief.