Cultuur en gedrag is  niet alleen een aandachtspunt voor ondernemingen die met regelgeving te maken hebben. Ook de overheid zelf doet er goed aan het eigen gedrag en de eigen cultuur aan een onderzoek te onderwerpen, zoals onder meer de toeslagenaffaire ons heeft geleerd. Het is nuttig te zien dat bij mensen uit de sfeer van de overheid doordringt dat er grote gedragskundige risico’s zijn verbonden aan de huidige trends in het toezicht.

Femke de Vries, voormalig bestuurslid van AFM, schreef onlangs wijze woorden over de schadelijke gevolgen van gedrag en cultuur van de overheid (onder meer het Ministerie van Financiën, DNB en AFM) op het gebied van toezicht, waarbij een recent rapport over de accountancy en een interview met commissievoorzitter Ottow de aanleiding vormen. De Vries signaleert dat de accountantsregelgeving leidt tot een vastleggingsmanie en teveel focus op het voldoen aan de wensen van de overheidstoezichthouder, wat afleidt van het echte werk. Zij schrijft onder meer:

Het aanpakken van complexe problemen, zoals de kwaliteit van accountantscontrole en witwassen, vraagt juist uithoudingsvermogen en langdurige inzet. Het onbedoeld indammen van dat eigenaarschap heeft mogelijk een averechts effect.

Jammer is dat zij geen aandacht geeft aan de vraag of taken wel juist zijn verdeeld.

Adequate regelgeving en juiste toebedeling van taken
Zo is het de vraag of banken in het kader van de witwasbestrijding wel in staat zijn de fiscale structuren van hun cliënten te beoordelen en lopen accountants regelmatig aan tegen juridisch ingewikkelde vraagstukken, waarvan de AFM verwacht dat zij deze op hoog niveau in de beoordeling betrekken. Naleving van wet- en regelgeving gaat niet alleen over cultuur en gedrag van de toezichtsubjecten en cultuur en gedrag van de toeziende overheid. Het gaat ook over adequate regelgeving en dat is iets waar het regelmatig aan schort, niet alleen in Nederland, maar ook in Europa.

Het  begin is er als de overheid gaat inzien dat ondernemers inpakken in bureaucratische processen kostbaar en ineffectief is.

Meer informatie:

• Rapport accountancysector bevat belangrijke lessen voor toezichthouders in andere sectoren, Femke de Vries, FD 5 februari 2020.

Achtergrond:

• Bestrijding van criminaliteit met procesbeschrijvingen | AFM over SIRA | Wwft, 23 oktober 2019.
• Mislukking van de witwasbestrijding | open foutencultuur ontbreekt bij de overheid, 26 september 2019.
• Inleidende stuk over naleefkunde (2 april 2017).
• Artikelen op dit blog over cultuur & gedrag, regelgeving van de angst en over naleefkunde (compliance).