Op steeds grotere schaal worden tussen overheden financiële persoonsgegevens uitgewisseld. Die persoonsgegevens worden vaak door private ondernemingen aangeleverd, zoals banken en werkgevers. Dit wordt ook wel ‘renseignering’ genoemd, levering van gegevens ten behoeve van onder meer de vooringevulde belastingaangifte.
Het aantal renseigneringsplichtige ondernemingen groeit gestaag. Zo moeten platforms tegenwoordig ook gegevens leveren aan de overheid (lees over platformrenseignering) en dienen betaaldienstverleners zoals banken grensoverschrijdende betalingstransacties te melden, waarmee de Europese database ‘CESOP’ wordt gevuld.

De Europese regels inzake uitwisseling van financiële gegevens staan in Richtlijn 2011/16/EU, ook wel de ‘DAC-richtlijn’ of ‘DAC’ genoemd.

Op grond van DAC zijn de lidstaten verplicht om automatisch gegevens aan andere lidstaten te verstrekken over onder meer de door klanten aangehouden rekeningen bij financiële instellingen [2]. Dat betreft niet alleen gegevens over de rekeninghouders die fiscaal inwoner zijn van dat andere land maar ook over de ‘uiteindelijk belanghebbenden’ (ubo’s) [3] van de rekeninghouders, als die ubo’s fiscaal inwoner zijn van dat andere land. Er wordt opgave gedaan van het saldo van de rekening aan het einde van het kalenderjaar. Daarnaast moeten opgaven gedaan inzake bepaalde inkomsten.

Nieuwe groep leveranciers van financiële gegevens
Daar komt een nieuwe categorie renseigneringsplichtigeondernemingen bij, nl. cryptovaluta-aanbieders. Dit is verordonneerd door Europa (richtlijn), waardoor Nederland verplicht is de wet [1] aan te passen. Over deze wetswijziging is gisteren een internetconsultatie gestart (aankondiging, wetsvoorstel, toelichting, beleidskompas).

De cryptovaluta-aanbieders dienen alle transacties te melden aan de nationale overheden, die dit vervolgens moeten doormelden aan andere lidstaten als de klant of diens ubo daar fiscaal inwoner is. Ook binnenlandse transacties moeten worden gemeld, zodat de Belastingdienst dat kan gebruiken voor de aangifte inkomsten- en winstbelasting.

Opmerkelijk is dat de cryptovaluta-aanbieders, net als financiële instellingen, de fiscale woonplaats van hun klanten en ubo’s moeten bepalen, een hoogst merkwaardige taak voor een privaat bedrijf [4].

De gerapporteerde gegevens worden geüpload in een centraal gegevensbestand dat door de Commissie in het leven is geroepen, want (pagina 18 toelichting):

Zo kunnen middelen efficiënter worden ingezet, wordt inlichtingenuitwisseling vergemakkelijkt en wordt voorkomen dat elke lidstaat soortgelijke veranderingen moet doorvoeren in zijn systemen om de inlichtingen op te slaan. Dit centrale gegevensbestand wordt opgezet voor het verstrekken van inlichtingen over cryptoactiva dat toegankelijk is voor alle lidstaten en – alleen voor statistische doeleinden – voor de Commissie.

Of zo’n centraal bestand er ook is voor de andere uitwisselingen op grond van DAC, wordt niet vermeld.

In het consultatievoorstel is een verwijzing naar regelgeving van de OECD, nl. naar het Crypto-Asset Reporting Framework, ‘CARF’ [5]. Vervolgens maakt een verwijzing in de wet naar CARF [6] mogelijk dat crypto gegevens worden uitgewisseld met:

een niet-Unierechtsgebied, dat een van kracht zijnde adequate overeenkomst met Nederland heeft die voorziet in de wederkerige uitwisseling van gelijkwaardige gegevens en inlichtingen tussen Nederland en die staat

Het zal me benieuwen of de uitwisseling met de VS aan dit vereiste voldoet (FATCA is ten slotte eenzijdig). De bepaling maakt duidelijk dat regels vastgesteld door niet-democratische instanties [7] een groeiend belang hebben voor Nederlandse regelgeving.

Overige aspecten van de internationale uitwisseling
Die consultatie gaat niet alleen over cryptovaluta, er wordt ook inzicht gegeven in het huidige systeem van gegevensuitwisseling tussen staten. Dat betreft niet alleen de lidstaten van de EU onderling maar ook uitwisseling met andere landen, zoals het VK en de VS.
Nieuw is dat de uitgewisselde inlichtingen ook mogen worden gebruikt voor de vaststelling en handhaving van douanerechten en de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering en de handhaving van de sanctieregelgeving [8].

In de toelichting wordt beweerd dat de rechtsbescherming van burgers bij internationale uitwisseling van gegevens ten behoeve de belastingheffing voldoende zou zijn. De slachtoffers van de Amerikaanse FATCA-wet zullen het daar niet mee eens zijn…

Tot slot
In het voorgaande heb ik slechts wat aangestipt over wat er aan de hand is.

Het consultatievoorstel maakt duidelijk dat de gegevensbeschermingsrisico’s voor burgers groeien, met deze grootschalige gegevensuitwisseling tussen overheden onderling en tussen private bedrijven en de overheid.

Noten

[1] De Wet op de internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen (Wib).

[2] Zie artikel 8 lid 3bis DAC. Andere uit te wisselen gegevens worden in lid 1 genoemd: salaris, tantièmes en presentiegelden, bepaalde levensverzekeringsproducten, pensioenen, eigendom van en inkomsten uit onroerend goed en royalty’s.

[3] Er staat een eigen definitie in DAC die op grond van de wijzigingsrichtlijn gewijzigd wordt in: “Onder “Uiteindelijk belanghebbenden” worden verstaan de natuurlijke personen die zeggenschap uitoefenen over een Entiteit. In het geval van trusts worden hieronder verstaan de insteller(s) van een trust, de trustees, de eventuele protector(en), de begunstigde(n) of categorie(ën) begunstigden en eventuele andere natuurlijke personen die de uiteindelijke feitelijke zeggenschap uitoefenen over de trust en in het geval van andere juridische overeenkomsten dan een trust worden hieronder verstaan personen in dezelfde of een vergelijkbare positie. De term “Uiteindelijk belanghebbenden” wordt uitgelegd op een wijze die strookt met de term “uiteindelijk begunstigde” als gedefinieerd in artikel 3, punt 6, van Richtlijn (EU) 2015/849 voor zover het Rapporterende aanbieders van cryptoactivadiensten betreft.“. Opvallend is dat ook moet worden geregistreerd: “de rol of rollen op grond waarvan elke te rapporteren persoon een uiteindelijk belanghebbende van die entiteit is” (wijziging van artikel 10b Wib).
Het gaat hier niet om een economisch belang, maar om zeggenschap. Dat doet de vraag rijzen wat de fiscale relevantie van die ubo is en hoe proportioneel dit is. In de toelichting wordt gemeld (pagina 38) dat stichtingen vergelijkbaar zijn met een trust, zodat de ubo’s op dezelfde manier worden bepaald, zoals ook in de antiwitwasverordening (AMLR) staat.

[4] Zie bijvoorbeeld pagina 9 van de toelichting: “de rapporterende aanbieder van cryptoactivadiensten [bepaalt] de fiscale woonplaats(en) van de gebruiker van cryptoactivadiensten“.

[5] In het definitieartikel staat: “CARF: het Crypto-Asset Reporting Framework, zoals goedgekeurd op 26 augustus 2022 en opgenomen in de publicatie met als citeertitel: ‘OECD (2023), International Standards for Automatic Exchange of Information in Tax Matters: Crypto-Asset Reporting Framework and 2023 update to the Common Reporting Standard, OECD Publishing’.”

[6] Zie artikel 10ob lid 5: “De gegevens en inlichtingen, bedoeld in het eerste en tweede lid, zijn met betrekking tot een te rapporteren gebruiker van cryptoactiva die hetzij te rapporteren gebruiker is, hetzij te rapporteren personen als uiteindelijke belanghebbenden heeft in de zin van deel III, paragraaf D van het CARF en die ingezetene is respectievelijk zijn als bedoeld in deel III, paragraaf A, van het CARF van een niet-Unierechtsgebied, dat een van kracht zijnde adequate overeenkomst met Nederland heeft die voorziet in de wederkerige uitwisseling van gelijkwaardige gegevens en inlichtingen tussen Nederland en die staat:
a. de gegevens en inlichtingen die de rapporterende aanbieder van cryptoactivadiensten conform deel II, paragrafen A tot en met F, van het CARF heeft verzameld en geverifieerd;
b. voor elk soort te rapporteren cryptoactivum dat deel uitmaakt van door de rapporterende aanbieder van cryptoactivadiensten gedurende het betrokken kalenderjaar uitgevoerde te rapporteren transacties, indien van toepassing (…)“.

[7] Een ander voorbeeld is FATF, verantwoordelijk voor de internationale antiwitwaswetgeving.

[8] Zie voorstel tot wijziging van artikel 30 Wib: “Artikel 30 wordt als volgt gewijzigd:
1. In het eerste lid wordt “omzetbelasting en andere indirecte belastingen” vervangen door “omzetbelasting, andere indirecte belastingen, douanerechten, de bestrijding van witwassen van geld en financiering van terrorisme”.
2. Onder vernummering van het vijfde tot en met zevende lid tot zesde tot en met achtste lid wordt een lid ingevoegd, luidende:
5. Onze Minister kan de ontvangen inlichtingen zonder de toestemming, bedoeld in het tweede lid, ook gebruiken voor elk doel dat onder een op artikel 215 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie gebaseerde handeling valt. (…)“. Ik dacht eigenlijk dat dit al eerder onderdeel van DAC was, maar misschien stond het nog niet in de Wib.

Aanvulling 17:35 uur
Laatste volzin aan noot [8] toegevoegd.