De onkunde van de overheid op het gebied van de rechtsvorm ‘stichting’ is hardnekkig en zorgwekkend. Het is me al eerder opgevallen [1] dat men bij bepaalde overheidsinstanties onvoldoende kennis heeft van stichtingen.

De onkunde blijkt wederom uit de brief van 26 april 2022 van de ministers van Veiligheid en Rechtsbescherming aan de Tweede Kamer (overheid.nl) over “ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen“, iets wat in de beleving van deze ministers alleen de not-for-profit zou raken. In de brief wordt onder meer beschreven dat stichtingen worden onderzocht door het Financieel Expertise Centrum (FEC), kennelijk in de veronderstelling dat alle stichtingen een belangrijke rol zouden kunnen spelen bij terrorismefinanciering. In de passage staan vele onjuistheden, onder meer:

Binnen FEC-TF is geconstateerd dat er weinig financiële informatie over rechtspersonen beschikbaar is. Dit komt omdat dit type organisatie op dit moment niet verplicht zijn hun balans, de staat van baten en lasten en giften openbaar te maken of op verzoek van toezichthoudende en opsporingsdiensten ter inzage te geven. Alleen als de rechtspersonen een ANBI-status hebben of als ze zich aan het systeem van zelfregulering onderwerpen vindt er enige externe verantwoording plaats.

Financiële informatie
Opvallend is dat de ministers er niet van op de hoogte zijn dat een groot deel van de stichtingen financiële verantwoording moet afleggen aan de overheid omdat zij van die overheid geld krijgen dan wel anderszins gereguleerd zijn, voorbeelden zijn onderwijsinstellingen en instellingen in de zorg.

De tekst in bovenstaand citaat waarin wordt gezegd dat “er weinig financiële informatie over rechtspersonen beschikbaar is” is onjuist, allereerst al omdat de meeste rechtspersonen jaarlijks aangifte vennootschapsbelasting moeten doen en vele andere soorten van aangiften worden verricht (zoals btw en loonheffing), zodat er veel informatie bij de belastingdienst aanwezig is. Mocht het een verschrijving zijn en had er “er weinig financiële informatie over stichtingen beschikbaar is“, dan is dat ook onjuist, nu zeer veel stichtingen financiële verantwoording moeten afleggen aan overheden [2].

Ter inzage geven
Of het ‘ter inzage’ geven waarover in bovenstaand citaat wordt gesproken nooit mogelijk is, vraag ik me af. Stichtingen kunnen belastingplichtig zijn, onder meer voor de vennootschapsbelasting, wat betekent dat de belastingdienst controles kan verrichten.
In het strafrecht zijn er allerlei bevoegdheden, die ongetwijfeld ook tegen stichtingen kunnen worden ingezet. De vraag is waarom dat instrumentarium onvoldoende zou zijn.

Ondoorzichtige structuren
Volgens de ministers zouden stichtingen ruimte bieden tot het creëren van ondoorzichtige structuren en verhulling van de feitelijke rol van personen of het doel van de financiën. Dit is een onbegrijpelijke passage, nu niet wordt toegelicht waarom dit voor andere soorten rechtspersonen niet zou gelden. In het rechtspersonenrecht worden ‘structuren’ meestal gecreëerd met kapitaalvennootschappen.

Wet transparantie maatschappelijke organisaties
De ministers menen dat de Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo), nu nog een wetsvoorstel, een oplossing zou bieden voor bestrijding van misbruik van stichtingen. De gewenste oplossing zal niet komen door de voorgestelde deponering van de balans en de staat van baten en lasten bij de Kamer van Koophandel.
Misschien dat de bevoegdheden uit de Wtmo kunnen helpen om verdachte organisaties aan te pakken, al valt te hopen dat men kan bedenken dat dit alle soorten rechtspersonen kunnen zijn. Tip voor de overheid: kijk niet alleen naar giften aan rechtspersonen maar ook naar alle andere inkomende geldstromen.

Stop met het verdacht maken van stichtingen!

Het is hoog tijd dat de overheid stopt met het verdacht maken van stichtingen in het algemeen en dat de kennis van de overheidsdienaren over de stichting wordt vergroot.

Noten
[1] Zie onder meer dit artikel uit 2021 over rare vragen van leden van het parlement en dit bericht uit 2019 over een factsheet van FIU-Nederland, die nadien van de site is verwijderd.
[2] Voor stichtingen geldt momenteel geen verplichting tot het deponeren van een jaarrekening of andere financiële verantwoording bij het handelsregister. Er zijn wel vele andere soorten van verantwoording, bijvoorbeeld aan subsidiegevers, waarbij soms ook accountantscontrole verplicht is.