Op het Ministerie van Financiën bestaat de vreemde veronderstelling dat banken en betaaldienstverleners misdaad kunnen opsporen door transacties te monitoren. Degene die belangstelling heeft voor de praktische werkelijkheid doet er goed aan te luisteren naar de podcast ‘Het verhaal van unicorn Mollie’ van BNR, waarin voormalig Mollie-directeur Remco Boer wordt geïnterviewd.

Naast informatie over de ontwikkeling van het bedrijf zijn bekende problemen rondom de misdaadbestrijdende taken van financiële instellingen te horen, zoals dat het monitoren van transacties is als het zoeken naar een speld in een hooiberg en dat de private witwasbestrijding zeer kostbaar en inefficiënt is. Vanwege de draconische sancties zijn financiële instellingen doodsbang fouten te maken. Nette klanten worden geweigerd, als de compliance te bewerkelijk is, wat betekent dat sommige mensen en groepen van het bancaire systeem worden uitgesloten (‘de-risking’). Kortom: misdaadbestrijding leidt tot maatschappelijk onbetamelijk handelen van financiële instellingen.

Boer legde het eind augustus ook uit in een artikel voor het NRC. Hij schreef over de risico’s die financiële instellingen lopen als zij hun misdaadbestrijdingstaken niet goed vervullen:

doen ze dit niet ‘goed’ genoeg, of maken ze een fout, dan krijgen ze miljoenenboetes en lopen reputatieschade op. Logischerwijs gaan financiële instellingen daarom kosten-baten analyses maken. Zit de klant in een grijs gebied en wordt er te weinig aan verdiend? Dan is het beter om het risico niet te nemen en hem af te sluiten. Omdat afsluiten een hoop gedoe oplevert, is het nóg beter dit type klanten bij voorbaat maar helemaal te weigeren. De-risking heet dat.

Hij besluit met een oproep aan de politiek:

Het blijkt nu opnieuw dat het strenge antiterrorismefinancieringsbeleid nadelige maatschappelijke consequenties heeft. Ik pleit daarom voor een duidelijk signaal van de politiek. Bestrijden van witwassen en terrorismefinanciering, ja natuurlijk. Maar ook behoud van het recht tot vereniging. Met steun van de Nederlandse politiek kan toezichthouder DNB samen met banken en betaaldiensten komen tot een effectieve en pragmatische balans waarbij onze democratische waarden niet worden geschaad.

Meer informatie:

• Het verhaal van unicorn Mollie, podcast De Technoloog | BNR, 26 oktober 2021
• Steun banken bij inschatten van riskante cliënten, Remco Boer, NRC 30 augustus 2021.
• Boer is ook bij Leaders in Finance te horen.
• Via Mollie, het boek van Remco Boer.

Aanvulling 16 november 2021
Transactiemonitoring is een raar fenomeen, waarmee beleggingsinstellingen ook lijken te tobben, zo valt uit een bericht van de AFM af te leiden. Banken zien alle transacties van hun klanten voorbij komen, dat lijkt me bij beleggingsinstellingen niet zo: zij zien alleen inleg, opname en rente/dividendbijschrijving. Wat moet er dan gemonitord worden? Aan de inleg valt niets te zien en aan de opname ook niet. Toch schrijft de AFM:

Bijna helft stelt geen transactieprofiel op
Ruim 48% van de beheerders stelt altijd een profiel op van de transacties die hij van de cliënt kan verwachten. Van de beheerders stelt 6% alleen een verwacht transactieprofiel op van cliënten die een medium of hoog/verhoogd risicoprofiel hebben. 45% van de beheerders stelt geen verwacht transactieprofiel op van hun cliënten. Een verwacht transactieprofiel kan helpen bij het monitoren van transacties en het detecteren van ongebruikelijke transacties.
Van de beheerders die wel een verwacht transactieprofiel opstellen, kijkt bijna 96% bij het monitoren van transacties of het transactiepatroon van de cliënt overeenkomt met de vooraf opgestelde verwachting.

Als een beleggingsinstelling zo weinig ziet, is het onwaarschijnlijk dat ‘ongebruikelijke transacties’ kunnen worden gesignaleerd. Toch veronderstelt de AFM dat er meer gemeld zou kunnen worden. Vreemd allemaal.