Komende week wordt er in de Eerste Kamer gestemd over het belangrijkste privacy-schendende wetsvoorstel van deze eeuw, te weten het wetsvoorstel over het register van uiteindelijk belanghebbenden (ubo-register). Open State Foundation is bezig met een politieke lobby om gratis toegang tot alle persoonsgegevens in het ubo-register te krijgen.

Open State Foundation is een Nederlandse not-for-profit organisatie die de toegankelijkheid van overheidsinformatie wil bevorderen; daar ben ik voor als het niet om persoonsgegevens gaat. Maar op het terrein van persoonsgegevens in handelsregister en ubo-register ben ik het mordicus met ze oneens.

De organisatie hangt de merkwaardige gedachte aan dat persoonsgegevens in het ubo-register en het handelsregister ‘overheidsgegevens‘ zijn. Dat is een foute opvatting, die niet in overeenstemming is met de privacywet, de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en ook niet met andere in Nederland en Europa geldende grondrechten. Onder meer is het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie relevant.

Terwijl de persoonsgegevens uit het ubo-register niet commercieel gebruikt mogen worden, vindt Open State Foundation dat de complete dataset van het Nederlandse ubo-register gratis ter beschikking moet worden gesteld aan haarzelf, aan Transparency International (een lobby-organisatie onder leiding van een ex-FATF voorzitter) en onderzoeksjournalisten. Zogenaamd om daarmee criminaliteit te kunnen opsporen.

Rapport
Ter onderbouwing van deze stelling heeft Open State Foundation een juridisch adviesbureau zo ver gekregen om een rapport onder de titel “Het Open UBO Register” te schrijven. Gesuggereerd wordt dat het adviesbureau het “relevante juridische framework” inzake het ubo-register zou hebben geanalyseerd.

Dat is niet het geval. Het bureau heeft niet meer gedaan dan een summiere beschrijving te geven van de Europese witwasregelgeving (hoofdstukken 1 tot en met 3, 6). Belangrijke thema’s, zoals de vraag of de Europese regelgeving wel voldoet aan de AVG en aan het Europees Handvest, komen niet aan de orde. Ook de definitie van de uiteindelijk belanghebbende, die een dramatische overkill bevat en onzorgvuldig is tot stand gekomen, wordt niet behandeld. De kritiek op de openbaarheid van het ubo-register wordt op onvolkomen wijze besproken.

Het kernstuk van het rapport is de verhandeling over open data en de hergebruikrichtlijn (hoofdstuk 4) waarin het betwistbare standpunt wordt ingenomen dat er ruimte is voor ‘hergebruik’.

Aan het slot doet het adviesbureau een door Open State Foundation gewenste mededeling, nl. dat het vragen van een vergoeding, al is het maar 2,50 euro per ubo, zou voorkomen “dat journalisten en onderzoekers gedegen onderzoek kunnen doen naar financiële criminaliteit“. Net alsof er iets over financiële criminaliteit uit het ubo-register is te halen. Dat gaat dan wel over de ruggen van de ubo’s, die voor het grootste deel nette burgers zijn.

Als Open State Foundation, Transparency International en onderzoeksjournalisten de complete dataset met ubo-gegevens naar zich halen, is de vraag is wie toegang heeft tot die persoonsgegevens en wat er mee wordt gedaan. Het is ook nog denkbaar dat de persoonsgegevens in verkeerde handen komen.

Persoonsgegevens van nette burgers op straat
De vertegenwoordiger van het CDA sprak deze week in de Eerst Kamer over die nette burgers in het ubo-register, hij zei onder meer:

Als ik eraan terugdenk, zal ik me een paar uitspraken blijven herinneren. In de eerste plaats heeft de minister gezegd dat dit wetsvoorstel op zijn best een beetje gaat helpen; de criminele sector zal zich wel gaan aanpassen. De heer Otten heeft gezegd dat 90% tot 99% van de mensen die dit betreft, nooit iets te maken zullen hebben met witwassen en met terrorismefinanciering. Als je dat bij elkaar pakt, heeft u wellicht toch wat begrip voor het standpunt van mijn fractie, namelijk dat wij terughoudend zijn met dit hele UBO-wetsvoorstel.

Geen datasets naar amateur-opsporingsbeambten
Ik kijk er simpel tegen aan:
complete datasets met persoonsgegevens van ubo’s horen niet terecht te komen bij ongecontroleerde private organisaties of personen.
Als er data-analyse met persoonsgegevens uit het ubo-register zou moeten plaats vinden, hoort dat bij de overheid thuis en dient dat met waarborgen te zijn omgeven, zodat nieuwe SyRI- en FSV-affaires worden voorkomen.

En: ik vind het onbegrijpelijk dat Open State Foundation geen respect heeft voor mensenrechten en privacy.

Meer informatie:

• Bericht Open State Foundation Nederland werpt onnodige barrières op tegen register dat vecht tegen corruptie en witwassen, 2 juni 2020.
• Rapport (pdf) “Het Open UBO Register“, versie 25 mei 2020.
• Verslag van de plenaire vergadering van de Eerste Kamer over het ubo-register.
• Privacy First: Privacyschendend UBO-register schiet doel voorbij. Zij overwegen juridische stappen en schrijven: “Privacy First overweegt om juridische stappen tegen het UBO-register te nemen wegens schending van het Europees privacyrecht. Zou u (of uw organisatie) graag als mede-eiser aan een dergelijke rechtszaak tegen het UBO-register willen deelnemen of Privacy First hierin financieel willen steunen? Neem dan contact met ons op of wordt donateur!“

Wetsvoorstel ubo-register:
Wetgevingsdossier: overheid.nl, Eerste Kamer.
Berichten op dit blog: rubriek ubo-register, tag Wwft-voorstellen 2019-2020.