Onlangs liet de minister van Financiën in een brief aan de Tweede Kamer [1] weten zich te realiseren dat de privatisering van de misdaadbestrijding (verhullend aangeduid als ‘witwasbestrijding’) naar de banken en andere bedrijven faalt. De minister gebruikt in de brief termen als “De witwascontrole door, met name, banken is vastgelopen“, “Er zijn veel signalen en voorbeelden uit de praktijk waaruit blijkt dat de inzet van banken nu disproportioneel uitpakt voor klanten en onvoldoende gericht is” en “We kennen voorbeelden van impertinente ondervragingen, belemmeringen bij de toegang tot het betalingsverkeer en zelfs discriminatie“.

Vreemd genoeg wordt daar door de minister niet de conclusie uit getrokken dat het hele systeem nationaal en internationaal op de schop moet. Het is hoog nodig dat de informele wereldregering die de witwasbestrijdingsregels opstelt, FATF, en de EU, terug gaan naar de tekentafels om het systeem ingrijpend aan te passen. Tip voor de beleidsmakers: er is geen sprake van ‘unintended consequences‘, want discriminatie is de essentie van het systeem dat is gebaseerd op risicoprofilering.

Ook ernstig is dat in de brief geen aandacht wordt besteed aan de grote veranderingen die gaan optreden door het AML Package, de nieuwe antiwitwaswetgeving die binnenkort moet worden nageleefd en die hoge kosten en nieuwe discriminatie met zich mee zal brengen.

Burgerrechtenorganisaties: meldt alleen verdachte transacties

Inmiddels zijn burgerrechtenorganisaties wakker geworden en vragen zij aandacht bij de politiek voor de schade die wordt veroorzaakt door de geprivatiseerde misdaadbestrijding. Human Rights in Finance (HRIF.EU) publiceerde het artikel Brede groep belangenorganisaties roept op: Wacht niet tot 2027 maar ga nú over op Europese meldsystematiek verdachte transacties. In dat artikel en in de gezamenlijke brief van burgerrechtenorganisaties wordt er voor gepleit over te gaan tot een ander systeem van meldingen, nl. melding van verdachte transacties (in plaats van melding van ‘ongebruikelijke’ transacties) aan FIU-Nederland. HRIF publiceerde ook een rekensom inzake de besparingen door het anders melden.
De brief is getekend door:

• Privacy First,
• Stichting Donateursbelangen,
• vereniging Partin: branchevereniging goede doelen,
• Stichting Grenzeloos onder één dak,
• Vereniging Belangenbehartiging Nederlands Gepensioneerden in het buitenland,
• de Nederlandse Accidental American Group,
• Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland,
• Voorzitter Stichting Nederlanders Buiten Nederland,
• Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV),
• Human Rights in Finance.EU.

BNR interview
Simon Lelieveldt van Human Rights in Finance werd geïnterviewd door BNR, beluister dit fragment vanaf minuut 41:00 (tot minuut 47:35),
het interview is aangekondigd op linkedin, mastodon en bluesky:

Lelieveldt legt in het interview uit hoe het huidige systeem van meldingen aan FIU-Nederland werkt en dat het systeem heilloos is en bizar veel geld kost.

Nieuwsbericht Privacy First
Privacy First schreef op 20 januari jl. in haar bericht aan de media:

Vandaag schrijft Minister Heinen aan de Tweede Kamer dat de huidige witwascontrole door banken is “vastgelopen”. Dit wordt mede veroorzaakt door de gigantische schaal waarop monitoring en melding van “ongebruikelijke” transacties plaatsvindt. In anticipatie en reactie hierop verzond een coalitie van maatschappelijke organisaties vandaag een brief aan de Tweede Kamer waarin een snelle, effectieve en efficiënte oplossing wordt aangedragen: vervanging van massale melding van “ongebruikelijke” transacties door louter melding van transacties die daadwerkelijk verdacht zijn. De volledige coalitiebrief kunt u hier lezen: https://privacyfirst.nl/wp-content/uploads/2025-01-20-AMLD-PF2-def.pdf . Een toelichting door onze partner Human Rights in Finance vindt u hier: Brede groep belangenorganisaties roept op: Wacht niet tot 2027 maar ga nú over op Europese meldsystematiek verdachte transacties – Human Rights in Finance.EU . 

Van oudsher heeft Stichting Privacy First zich altijd verzet tegen iedere vorm van massasurveillance, of dit nu ieders biometrie (vingerafdrukken en gezichtsscans), ieders telecommunicatie-data (dataretentie), massale risicoprofilering (SyRI) of ieders reisbewegingen (ANPR-cameratoezicht) betrof. Ondanks de stopzetting van Transactie Monitoring Nederland (TMNL) vorig jaar maakt Privacy First zich grote zorgen over mogelijke herinvoering van een vergelijkbaar of nog grootschaliger “bancair sleepnet”, hetzij vanuit Den Haag, hetzij vanuit Brussel. Mocht een dergelijk “bancair sleepnet” alsnog weer worden ingevoerd, dan behoudt Privacy First zich de mogelijkheid voor om dit door de rechter onrechtmatig te laten verklaren en buiten werking te laten stellen, zoals Privacy First dit de afgelopen jaren ook deed in andere, vergelijkbare domeinen. 

‘Standaarden’ van banken bieden geen oplossing

Eerder publiceerde HRIF.EU naar aanleiding van een eerdere  uiting van de minister [2] het artikel Zelfregulering Financiën/DNB/NVB als oplossing ‘vermeende’ discriminatie is een volstrekt doodlopende weg die geen einde maakt aan de mensenrechten-schendingen, met als kernpunten:

• Financiën en DNB zijn onderdeel van het probleem maar vinden zelf van niet.
• Zelfregulering met NVB als pseudo-regelgever als oplossing is een heilloze weg.
• Het illegale bancaire sleepnet was ook zelfregulering.

Wat doet het parlement?

Gaat de Tweede Kamer nu doorpakken en eindelijk het systeem ter discussie stellen? Dat kunnen we zo meteen gaan zien.

Vanmiddag is er vanaf 13 uur een commissiedebat over de geprivatiseerde misdaadbestrijding (commissie Financiën, commissiedebat Bestrijding witwassen en terrorismefinanciering). Op de agenda staan Rapporten AMLD4 Evaluatie en Verslag plenaire vergadering Financial Action Task Force (FATF) oktober 2024.

Noten:

[1] Brief van 20 januari 2025, ‘Visie op de financiële sector 2025’. Lees over de brief ook het NRC: Heinen houdt vast aan uitwisseling bankgegevens in de strijd tegen witwassen (betaalmuur).
[2] Brief van 17 december 2024, ‘Voortgang aanpak ervaren discriminatie door banken‘.