Naar aanleiding van een artikel in het Advocatenblad onder de titel ‘Wat betekent de Europese witwasautoriteit voor de Nederlandse advocatuur?’ werden vragen door leden van de Tweede Kamer gesteld, die in een verslag van een overleg van de commissie Justitie en Veiligheid van 21 december jl. zijn terug te vinden.

Volgens het verslag waren de vragen:

De leden van de SP-fractie willen dit schriftelijk overleg gebruiken om hun zorgen te delen over de Europese witwasautoriteit, ondanks de steun van deze fractie tot een strenge aanpak van witwassen. Kan de regering hiertoe een reactie geven op het artikel ‘Wat betekent de Europese witwasautoriteit voor de Nederlandse advocatuur?’ dat op 15 november jl. in het Advocatenblad verscheen? 4 Deze leden merken op dat er op dit moment in Nederland een rationeel en gewogen debat plaatsvindt over de toekomst van de toezicht op de advocatuur, maar dat Europa nu vanaf de zijlijn hard in lijkt te gaan grijpen met de voorgenomen autoriteit. Kan de minister hierop reageren? Vreest de minister ook dat plannen om tot een Europese witwasautoriteit te komen ten kosten gaan van de onafhankelijkheid van de advocatuur en hun beroepsgeheim?

4 ‘Wat betekent de Europese witwasautoriteit voor de Nederlandse advocatuur?’, het Advocatenblad, 102, 2022(09), 15 november.

Het antwoord van de bewindspersonen [*] luidt (blauwe markering door mij):

Het oprichten van Europese antiwitwasautoriteit maakt onderdeel uit van het wetgevingspakket dat de Commissie op 20 juli 2021 heeft uitbracht. Het pakket heeft als doel het voorkomen van het gebruik van het financiële stelsel voor witwassen en financieren van terrorisme (AML/CFT) verder te verbeteren. Het kabinet verwelkomt het voorstel voor de oprichting van de Europese antiwitwasautoriteit en heeft meermaals opgeroepen tot de oprichting ervan ter versterking van de effectiviteit van het gehele raamwerk van AML/CFT-regelgeving in de EU. 5 Binnen deze autoriteit zal een Europese toezichthouder op AML/CFT- regelgeving worden ingericht, met directe en indirecte bevoegdheden ten aanzien van financiële instellingen. Deze Europese toezichthouder gaat geen direct en/of indirect toezicht houden op advocaten. Wel wordt beoogd de effectiviteit en uniformiteit van het AML/CFT-toezicht ook in de nietfinanciële sector te verhogen. In dat kader worden periodiek zogenoemde peer reviews gehouden en kan de Europese toezichthouder (alleen) optreden als overtreding van het Unierecht door de nationale toezichthouder wordt geconstateerd. Het kabinet is niet van mening dat dat ten koste gaat van de onafhankelijkheid van advocaten en hun beroepsgeheim, gelet op de reikwijdte tot AML/CFT-regelgeving en de geldende procesvrijstelling.

5 Kamerstuk 22 112, nr. 3203

Onvolledig beeld

Dit antwoord van de verantwoordelijk bewindspersonen [*] geeft geen volledig beeld:

• Het AML Package zal de antiwitwasregels ingrijpend wijzigen en ingewikkelder maken, waarmee alle witwasbestrijdingsplichtigen te maken zullen krijgen.
• Op grond van het package zullen alle witwasbestrijdingsplichtigen, ook kleine en middelgrote advocatenkantoren, een grote hoeveelheid gegevens moeten aanleveren aan de eigen toezichthouder die de gegevens weer aan AMLA doorlevert. Alles onder het mom van ‘datagedreven toezicht’. Dat gaat een dure grap worden, zoals ik eerder al schreef.
• AMLA zal regels maken zonder enige betrokkenheid van brancheorganisaties en gespecialiseerde lokale toezichthouders (zoals in de advocatuur op dit moment de NOvA en de dekens), lees mijn blog over het autoritaire top-down systeem van het AML Package. Die regels zullen voor alle witwasbestrijdingsplichtigen zullen gaan gelden. Verwacht mag worden dat het personeel van AMLA zal bestaan uit mensen afkomstig uit de financiële sector met onvoldoende kennis van de grote groep witwasbestrijdingsplichtigen die niet tot de financiële sector behoren. Nu al ondervindt die laatste groep grote hinder van het huidige witwasbestrijdingssysteem dat is ontworpen voor banken. De nieuwe regels zullen grote gevolgen kunnen hebben voor de advocatuur.

Mijn verwachting is dat de bureacratische lasten van de witwasbestrijding door het AML Package sterk zullen toenemen en niet in verhouding zullen staan tot de opbrengst (beperking van criminaliteit en betere opsporing).

Toegankelijkheid rechtsbijstand in gevaar

Voor de advocatuur kan dat betekenen dat advocatendiensten nog duurder worden en dat juridische dienstverlening onbereikbaar wordt voor consumenten en mkb-ondernemingen, een probleem dat niet met rechtsbijstandsverzekeringen kan worden ondervangen, omdat die ook duurder zullen worden.

[*] De ministers van Justitie en Veiligheid, voor Rechtsbescherming en de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid.