Al lange tijd verschuilt het ministerie van Financiën zich – als het hen goed uitkomt – achter het alibi dat banken vrije ondernemers zijn die mogen doen waar ze zin in hebben.

Een mooi staaltje is te vinden in het antwoord op vragen uit de Tweede Kamer over de toegang van niet-consumenten tot het betalingsverkeer [1], het alibi heb ik blauw gemarkeerd:

Vraag 5
Bent u het ermee eens dat niet alleen consumenten, maar ook ondernemers deze rechten moeten hebben, omdat het zonder betaalrekening onmogelijk is om een bedrijf te exploiteren en dat ook gepaste financiële dienstverlening daarbij hoort?

Antwoord op vraag 5
Een bankrekening is een belangrijke voorwaarde om deel te nemen aan het maatschappelijk betalingsverkeer, ook voor ondernemingen. De banken hebben contractvrijheid en bepalen zelf welke klanten zij aannemen. Dit wordt deels bepaald door hun ondernemingsstrategie. Dat betekent dat niet elke klant bij elke bank terecht moet kunnen. Wel is het belangrijk dat een ondernemer bij ten minste één bank terecht kan. Daarbij hoort ook gepaste financiële dienstverlening, zowel digitaal als fysiek. Eén van de prioriteiten van het kabinet in de beleidsagenda aanpak witwassen is het borgen van de toegang tot het betalingsverkeer voor zakelijke klanten. Uw Kamer wordt in het voorjaar 2023 geïnformeerd over de voortgang.

Over de gevolgen van de criminaliteitsbestrijdingstaken (‘witwasbestrijding’, Wwft) voor de betaaldienstverlening rept de minister niet. Ondernemers bieden alleen diensten waar een markt voor is. Voor betaaldienstverlening is geen markt meer, aangezien de kosten van de criminaliteitsbestrijdingstaken hoger zijn dan de opbrengsten van de betaaldienstverlener. Banken blijven het doen vanwege de voorrechten die verbonden zijn aan de status van bank. Gevolg is dat banken aan cherry picking doen (deden ze toch al) en het minimale doen om de maatschappelijke taak – het bieden van betalingsverkeer – uit te voeren.

Het is een triest gevolg van foute internationale concepten [2] over de rol van banken in de criminaliteitsbestrijding.

Mij lijkt het verstandig het betalingsverkeer weg te halen bij banken en onder te brengen bij een democratisch gecontroleerde overheidsentiteit, die verantwoording schuldig is over de wijze waarop wordt omgegaan met de toegang tot het betalingsverkeer en zich niet achter contractsvrijheid kan verschuilen.

Noten
[1] Consumenten hebben recht op een basisbankrekening.
[2] De regels die in Nederland bestaan zijn gebaseerd op wat wordt voorgeschreven in ‘recommendations’ (dit zijn wetten) door de internationale criminaliteitsbestrijdingswetgever, FATF. Europa heeft via richtlijnen de EU-staten voorgeschreven de FATF-wetgeving te implementeren, wat in Nederland is gebeurd via de Wwft en de handelsregisterwetgeving.