Gisteren werd Medy van der Laan, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) op Radio 1 geïnterviewd door Niels Heithuis over de de-risking praktijken van banken. Het fragment is via deze pagina te beluisteren.
Opvallend is dat de voorzitter in het interview een praktijk beschrijft die niet op de witwasbestrijdingswetgeving (Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme, Wwft) is gebaseerd.

Ten eerste is onjuist dat toekomstige klanten van banken bewijs zouden moeten leveren van het feit dat zij geen crimineel zijn, zoals de voorzitter tijdens het interview opmerkt. De Wwft schrijft een cliëntenonderzoek voor, aan de hand waarvan de bank een risicoprofiel vaststelt en de klant accepteert (tenzij er bezwaren zijn). Dat houdt in dat de bank voldoende gegevens verzamelt inzake de toekomstige klant, niet dat de klant bewijs moet leveren van onschuld. Er wordt gezegd dat de klant informatie over de toekomstige patronen zou moeten leveren: dat is bijzonder, want klanten kunnen hun eigen toekomst niet voorspellen. Het is juist de bank die transactieprofielen moet opstellen en daarmee de toekomst lijkt te moeten voorspellen, gebaseerd op wat de Wwft van hen eist. Kennelijk proberen banken die verplichting aan hun klanten uit te besteden.

De voorzitter zegt dat banken zeker zouden moeten weten dat de klant geen crimineel is en dat als ze dat niet zeker weten, ze de klant mogen weigeren. Dit is onjuist, alleen al vanwege het feit dat dergelijke zekerheid niet is te verkrijgen. Het is omgedraaid: de bank dient gegevens te verzamelen en mag diensten weigeren als er redelijke criminaliteitsvermoedens zijn. Dat is iets anders dan het bewijzen van onschuld, waar de banken op aansturen.

Het weigeren door banken van bankrekeningen aan klanten die geen vermoedelijke criminelen zijn, is simpelweg maatschappelijk onbetamelijk.

Boetes
Mevrouw Van der Laan wekt de indruk dat banken boetes kunnen krijgen als zij ten onrechte bankrekeningen openen. Dat is onjuist. De boetes kunnen betrekking hebben op het onvoldoende doen van cliëntenonderzoek, zowel voorafgaand aan het verschaffen van de bankrekening als tijdens de relatie; verder kunnen de boetes betrekking hebben op het ten onrechte niet melden van ‘ongebruikelijke transacties’ (= gefundeerde vermoedens van witwassen of terrorismefinanciering).

100% zekerheid
Tot slot valt op dat Van der Laan versoepeling van de regels voor bankrekeningen bepleit en dat zet tegenover het perspectief van ‘100% zekerheid’ dat van criminaliteit geen sprake is. Dat is illusiepolitiek, waarschijnlijk geïnspireerd door toezichthouder DNB die het onmogelijke van banken verwacht. Die 100% zekerheid is niet mogelijk, ook niet met het huidige klantenbestand van banken.

Verdacht
Het werd door de NVB-voorzitter ontkend toen Heithuis het vroeg: het komt er op neer dat iedere klant verdacht is tot het tegendeel is bewezen.

Intussen worden de onbetamelijke praktijken van banken veroorzaakt door het ministerie van Financiën en DNB en is het hoog tijd dat zij realistischer eisen aan banken en andere Wwft-plichtigen gaan stellen. Het roer moet om!