Transactiemonitoring is een raar fenomeen, waarmee beleggingsinstellingen lijken te tobben, zo valt uit een bericht van de AFM af te leiden. Banken zien alle transacties van hun klanten voorbij komen, dat lijkt me bij beleggingsinstellingen niet zo: zij zien alleen inleg, opname en rente/dividendbijschrijving. Wat moet er dan gemonitord worden? Aan de inleg valt niets te zien en aan de opname ook niet. Toch schrijft de AFM:

Bijna helft stelt geen transactieprofiel op
Ruim 48% van de beheerders stelt altijd een profiel op van de transacties die hij van de cliënt kan verwachten. Van de beheerders stelt 6% alleen een verwacht transactieprofiel op van cliënten die een medium of hoog/verhoogd risicoprofiel hebben. 45% van de beheerders stelt geen verwacht transactieprofiel op van hun cliënten. Een verwacht transactieprofiel kan helpen bij het monitoren van transacties en het detecteren van ongebruikelijke transacties.
Van de beheerders die wel een verwacht transactieprofiel opstellen, kijkt bijna 96% bij het monitoren van transacties of het transactiepatroon van de cliënt overeenkomt met de vooraf opgestelde verwachting.

Als een beleggingsinstelling zo weinig ziet, is het onwaarschijnlijk dat ‘ongebruikelijke transacties’ kunnen worden gesignaleerd. De AFM schrijft desalniettemin:

Melden van ongebruikelijke transacties verdient extra aandacht
In de respons op de vragenlijst geeft 94% van de beheerders aan actie te ondernemen bij een alert die naar voren komt uit het monitoren van transacties van cliënten. Het aantal daadwerkelijke meldingen bij de Financial Intelligence Unit (FIU)-NL blijft daarbij achter. De FIU is de instantie waar meldingen van ongebruikelijke transacties moeten worden gedaan.
In de periode van medio 2019 tot medio 2020 waren slechts 74 ongebruikelijke transacties gemeld, van de 16.000 alerts die bij beheerders van beleggingsinstellingen naar boven waren gekomen. Dat kan komen omdat de transactie niet ongebruikelijk is of omdat de alert niet tot actie leidt. Het monitoren van transacties door beheerders lijkt minder effectief en adequaat uitgevoerd te worden. Verder blijkt dat minder dan een derde van de beheerders van beleggingsinstellingen zich heeft geregistreerd bij de Financial Intelligence Unit (FIU)-NL.

Hoe komt de AFM er bij dat beleggingsinstellingen meer ongebruikelijke transacties zouden kunnen melden?

Opvallend is dat de AFM in het nieuwsbericht over de investeringen door de beleggingsinstellingen schrijft en dat in het kader van de Wwft plaatst, terwijl het thema ‘integer investeren’ in de Wet op het financiële toezicht (Wft) thuis hoort. Het geeft aan dat de AFM in verwarring is over de toepasselijke regelgeving.

Ook het opstellen van een ‘transactieprofiel’ is iets merkwaardigs. Mijn indruk is dat zo’n profiel een soort schaduw is van de transacties van de voorgaande jaren, inclusief partijen aan wie betaald wordt met bedragen. Hoe veel zin heeft dat?

Het is hoog tijd voor wetenschappelijk onderzoek naar transactiemonitoring door de verschillende soorten Wwft-plichtigen en naar de vraag of dit wel zinvol is bij Wwft-plichtigen die nauwelijks transacties zien, zoals beleggingsinstellingen, safeloket aanbieders en advocaten. Misschien kan dan de door de opsporing verspreide mythe dat alle soorten Wwft-plichtigen veel meer ongebruikelijke transacties kunnen melden meteen ook worden ontkracht.