Afpakken is in de mode. Het is naar mijn indruk uitgevonden door de Angelsaksen, die het ‘Unexplained Wealth Order‘ (UWO) noemen. Aangezien Nederland de Angelsaksen na-aapt, krijgen we het hier eveneens, al is het met een andere Engelse term: non conviction based confiscation (NCBC voor de intimi).

Zoals gebruikelijk roept de minister dat boeven worden moeten gepakt (daar is niemand het mee oneens) en impliciet dat de overheid nooit fouten maakt zodat al te veel rechtsbescherming flauwekul is. Dat blijkt uit passages als “De kracht van de nieuwe methode schuilt in het omdraaien van de huidige werkwijze: niet de persoon, maar het object staat centraal in het afpakken“. Uiteraard schrijft de minister vroom dat het afpakken via de rechter gaat, dat de overheid aannemelijk moet maken dat het voorwerp in verband staat met strafbare feiten en dat de persoon een advocaat mag inschakelen.

De minister introduceert een nieuwe rechtsregel: als de overheid aannemelijk maakt dat het voorwerp ‘in verband staat’ met strafbare feiten, moet de burger kunnen ‘verklaren’ dat het voorwerp een legale herkomst heeft. Dat zal niet altijd makkelijk zijn. En ook al krijgt die burger schadevergoeding als sprake is van onrechtmatige confiscatie, het leed is dan al geleden, want onterecht geconfronteerd worden met strafrechtelijke beschuldigingen is niet fijn.

Het is een gevaarlijke bevoegdheid, die past in de luie systemen die worden gehanteerd door de ‘moderne’ overheid, zoals het kleurloos opzet en het concept achter ‘witwassen’ (waarvoor geen gronddelict hoeft te worden bewezen).

Minister van Veiligheid verstuurt afpakbrief #nonconvictionbasedconfiscation https://t.co/RBXfOr6s97

Maar heeft het OM wel genoeg verstand van financiën? > https://t.co/f5oBsjA1Bl

— Ellen Timmer (@Ellen_Timmer) November 21, 2020

Mijn indruk is dat er een obsessie met afpakken is, die afleidt van wat er werkelijk moet veranderen.

Meer informatie:

• Nieuwsbericht ministerie van Veiligheid: Meer mogelijkheden voor afpakken crimineel vermogen.
• Brief van de minister van Veiligheid: Aanpak ondermijnende criminaliteit; wettelijke regeling procedure non conviction based confiscation: pagina: > brief. Uit de brief blijkt dat Ierland, het VK en Nieuw-Zeeland voorbeeld waren. Er worden een aantal voor de hand liggende voorbeelden gegeven (extreem groot  bedrag aan contant geld, iemand met een uitkering die eigenaar is van een duur pand). Het is de vraag of we straks niet allerlei door de opsporing slecht begrepen situaties krijgen.
• Het lukt het OM niet altijd met het financiële onderwerpen, lees Financieel huiswerk voor het Openbaar Ministerie | witwassen, 26 april 2020.
• In 2018 schreef ik over de Unexplained Wealth Order. Dat bericht en andere berichten over ‘afpakken’ zijn hier te vinden.

Aanvulling 21 januari 2021
Bij ontneming kan betrokkene dubbel worden gepakt: een ex-notaris had via zijn bv voordeel gehad van een fraudedelict. Over dat voordeel had hij vennootschapsbelasting betaald en hij kon dat niet ongedaan maken. De hof oordeelde dat bij ontneming geen rekening hoefde te worden gehouden met de betaalde vennootschapsbelasting. Hoge Raad oordeelde er anders over, zie de inhoudsindicatie:

Profijtontneming, w.v.v. uit medeplegen van witwassen en passieve ambtelijke omkoping. Klimop-zaak oud-notaris. Moet bij ontneming rekening worden gehouden met belastingheffing? HR herhaalt relevante overwegingen uit ECLI:NL:HR:1998:ZD0947 m.b.t. fiscaal mechanisme dat meebrengt dat rechter bij bepaling van w.v.v. geen rekening dient te houden met belastingheffing. Dit mechanisme berust op veronderstelling dat bedrag dat betrokkene als w.v.v. kan worden ontnomen ook bij die betrokkene in de belastingheffing is, of kan worden, betrokken. Namens betrokkene is echter aangevoerd dat niet betrokkene maar zijn B.V. vennootschapsbelasting verschuldigd is geworden. Het op voornoemd fiscaal mechanisme gebaseerde oordeel van hof dat die bij B.V. ontstane belastingschuld niet in aanmerking behoeft te worden genomen bij de schatting van het door betrokkene verkregen w.v.v. is zonder nadere motivering niet begrijpelijk. Volgt vernietiging en terugwijzing. Vervolg op ECLI:NL:HR:2017:2476.

Aanvulling 2 juni 2021
Lees over onzorgvuldig afpakken het artikel Daar plukt u de vruchten van door strafrechtadvocaten Boezelman en De Boer.