De beantwoording van kamervragen op 29 mei jl. over het delen van gegevens door banken bevat zoals gebruikelijk vragen van leden van de Tweede Kamer waarvan de antwoorden in ieder juridisch handboekje gevonden kunnen worden, zoals “Welke eisen worden aan banken gesteld bij de acceptatie van nieuwe klanten?“. In reactie schrijft het ministerie van financiën bekende teksten, al wekt “Banken hebben in beginsel geen wettelijke plicht om te controleren of cliënten van een andere bank afkomstig zijn” mijn nieuwsgierigheid op: waarom staat er “in beginsel“? Dat kan toch gewoon weg?

Gegevens delen door banken
Interessanter wordt het als wordt ingegaan op het gegevensdelen tussen banken onderling. Daaruit blijkt dat gegevensuitwisseling al mogelijk is:

Banken zijn niet verplicht om informatie op te vragen over nieuwe cliënten bij voorgaande banken of andere financiële ondernemingen. Op grond van de Wwft is het mogelijk om informatie over cliënten en hun transacties te delen tussen financiële ondernemingen uit dezelfde categorie, mits het informatie betreft over een cliënt van beide instellingen en een transactie waarbij beide financiële ondernemingen betrokken zijn. Op grond van deze bepaling kunnen banken die dezelfde cliënt hebben onderling informatie uitwisselen over transacties van deze cliënt. Indien één van die banken een melding heeft gedaan bij de Financiële Inlichtingen Eenheid (FIU-Nederland) omdat de transactie verband lijkt te houden met witwassen of terrorismefinanciering, kan dit worden doorgegeven aan de andere bank. Ook kan de ene bank doorgeven aan de andere bank dat zij naar aanleiding van deze melding een intern onderzoek heeft uitgevoerd naar het witwassen van geld of financieren van terrorisme door de cliënt.

Banken kunnen dus onder voorwaarden informatie uitwisselen over transacties. Zij kunnen geen informatie uitwisselen over bankrekeningen, hypotheken en andere financiële producten.

Ongebruikelijke klanten
Helemaal boeiend wordt het in de beantwoording van een vraag over een zwarte lijst van veroordeelden voor witwassen (waarom een zwarte lijst, dat betekent toch gewoon toegang tot de justitiële documentatie?), daar introduceert het ministerie de “ongebruikelijke klant”:

Zoals aangekondigd in de agenda financiële sector, ben ik momenteel bezig met een onderzoek naar gegevensdeling om de effectiviteit van het cliëntenonderzoek en de monitoring van transacties te vergroten. Daarbij kijk ik onder andere naar de suggestie van banken om meer informatie over cliënten te kunnen uitwisselen en naar de mogelijkheid van een meldpunt voor of register met ongebruikelijke klanten. Ik versta daaronder klanten die een hoog risico vormen, dat wil zeggen klanten waarvan de bank of FIU-Nederland aanleiding heeft om te veronderstellen dat deze betrokken zijn bij witwassen of financieren van terrorisme.

Iedere burger of ondernemer die tot “ongebruikelijke klant” wordt bestempeld door de bank of FIU-Nederland, wordt volgens deze tekst de toegang tot financiële diensten ontnomen. Zo te zien komt er geen rechter aan te pas.

Als dit zo gaat gebeuren is dat levensgevaarlijk: er ontstaan een strafregister waarin personen worden opgenomen zonder dat de rechter vooraf heeft getoetst of de beschuldigingen juist zijn. Ik kijk er heel simpel tegen aan: mensen horen alleen op een zwarte lijst te worden geplaatst door middel van een uitspraak van de rechter, op basis van zorgvuldige toetsing van feiten en omstandigheden. Dat is nodig, omdat de ervaring leert dat banken nu al mensen zonder behoorlijke motivering in het interne verwijzingsregister opnemen en hen dwingen om naar de rechter te gaan als zij het er niet mee eens zijn.