Op 14 juli jl. heeft de Europese Commissie bekend gemaakt dat de lijst van hoog risico landen in de sfeer van witwas- en terrorismefinancieringsbestrijding voorlopig is vastgesteld. De lijst wordt definitief nadat is gebleken dat Europees Parlement en de Europese Raad geen bezwaar hebben aangetekend.

De lijst bevat drie rubrieken:

I. Derde land met een hoog risico
1 Afghanistan
2 Bosnië en Herzegovina
3 Guyana
4 Irak
5 Laos
6 Syrië
7 Uganda
8 Vanuatu
9 Jemen

II. Derde land met een hoog risico
Iran

III. Derde land met een hoog risico
Democratische Volksrepubliek Korea (DVK)

De lijst is een uitvloeisel van de eerder tot stand gekomen 4e antiwitwasrichtlijn (AMLD4) die naar verwachting vervroegd geïmplementeerd zal moeten gaan worden, nl. eind van dit jaar. AMLD4 schrijft voor dat op EU-niveau wordt nagegaan wat hoog risico landen zijn, aldus ook de inleiding door de Commissie op de verordening (AML = witwasbestrijding, CFT = bestrijding terrorismefinanciering):

Op EU-niveau moeten  overeenkomstig artikel 9, lid 1, van de vierde antiwitwasrichtlijn de derde landen die in hun  AML/CFT-regelgeving strategische tekortkomingen vertonen die een aanzienlijke bedreiging  vormen voor het financiële stelsel van de Unie (“derde landen met een hoog risico”), worden  geïdentificeerd ter bescherming van de goede werking van de interne markt. Artikel 9, lid 2,  van de richtlijn verleent de Commissie de bevoegdheid om gedelegeerde handelingen vast te  stellen met het oog op de identificatie van derde landen met een hoog risico, rekening  houdend met strategische tekortkomingen, en bevat de criteria waarop de Commissie haar  beoordeling moet baseren. Op basis van die identificatie moeten de meldingsplichtige  entiteiten overeenkomstig artikel 18, lid 1, van de vierde antiwitwasrichtlijn verscherpte  cliëntenonderzoeksmaatregelen toepassen wanneer zij zakelijke relaties aangaan of transacties  verrichten met natuurlijke personen of juridische entiteiten die gevestigd zijn in een op de lijst  vermeld land.

Door de Commissie wordt toegelicht aan de hand van welke criteria de landenlijst is vastgesteld:

Krachtens artikel 9 van de vierde antiwitwasrichtlijn is de Commissie gemachtigd de derde landen te identificeren die in hun AML/CFT-regelgeving strategische tekortkomingen vertonen die een aanzienlijke bedreiging vormen voor het financiële stelsel van de Unie. Bij de beoordeling van derde landen met een hoog risico houdt de Commissie rekening met strategische tekortkomingen, waarbij zij zich met name baseert op de volgende criteria:

1. het juridisch en institutioneel kader van het betrokken land, rekening houdend met de volgende vier vereisten:
a. de strafbaarstelling van witwassen en terrorismefinanciering;
b. cliëntenonderzoek;
c. het bewaren van bewijsstukken;
d. melding van verdachte transacties;

2. de bevoegdheden en procedures van de nationale bevoegde instanties van het betrokken land op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering;

3. de doeltreffendheid van de AML/CFT-regeling van het betrokken land voor de aanpak van het risico op witwassen en terrorismefinanciering.

De lijst met criteria in artikel 9, lid 2, is niet exhaustief. Het gaat echter om criteria die door de wetgever zeer relevant worden geacht.
Onder de voornaamste criteria is de beoordeling van de doeltreffendheid van de AML/CFT- maatregelen van het allergrootste belang. Het doel is niet alleen te beoordelen of het juridische kader voldoet aan de AML/CFT-vereisten, maar ook of de getroffen maatregelen doeltreffend worden uitgevoerd.

De Commissie zet vervolgens uiteen dat de keuze mede is gebaseerd op de onderzoeken en aanbevelingen van FATF. Gevolg van plaatsing van een land op deze lijst is dat alle Wwft-plichtige ondernemingen verscherpt cliëntenonderzoek moeten uitvoeren:

Een direct gevolg van de vaststelling van de lijst is dat de meldingsplichtige entiteiten in alle lidstaten overeenkomstig artikel 18 van de vierde antiwitwasrichtlijn verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen zullen moeten toepassen ten aanzien van natuurlijke personen of juridische entiteiten die gevestigd zijn in een derde land met een hoog risico.  De publicatie van de lijst zal eerlijke concurrentie tussen meldingsplichtige entiteiten waarborgen door te voorkomen dat sommige ondernemingen nalaten ten aanzien van landen met een hoog risico verscherpt cliëntenonderzoek uit te voeren in de hoop meer klanten aan te trekken. De lidstaten zijn evenwel niet verplicht in hun nationale regelgeving een specifieke lijst met verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen op te nemen, waardoor dergelijke maatregelen ten aanzien van landen met tekortkomingen op verschillende manieren worden uitgevoerd. Om te zorgen voor een daadwerkelijk gelijk speelveld en om het risico op “forum- shopping” te beperken, zal de Commissie verdere voorstellen doen voor de in dergelijke gevallen toe te passen harmonisatie van de verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen. Alle door de Commissie geïdentificeerde “derde landen met een hoog risico” zijn door de FATF publiekelijk geïdentificeerd als landen met strategische tekortkomingen in hun AML/CFT-regelgeving. In de meeste lidstaten moeten de meldingsplichtige entiteiten reeds op basis van nationale regelgeving een aantal verscherpte cliëntenonderzoeksmaatregelen ten aanzien van de geïdentificeerde landen uitvoeren. Een gemeenschappelijke EU-lijst die zorgt voor uniforme, bindende gevolgen op EU-niveau, kan echter het desbetreffende EU-kader aanvullen en tegelijkertijd de internationale inspanningen in het kader van de FATF versterken.

De landenlijst zal periodiek door de Commissie worden herzien:

De Commissie zal deze lijst op passende tijdstippen herzien. Zoals benadrukt in overweging 28 van de vierde antiwitwasrichtlijn zal de Commissie haar beoordelingen aanpassen wanneer in informatiebronnen afkomstig van internationale organisaties en opstellers van standaarden, zoals de FATF, wijzigingen worden aangebracht. De Commissie zal die lijst dan ook bijwerken om rekening te houden met de vooruitgang die derde landen met een hoog risico hebben geboekt bij het wegwerken van de strategische tekortkomingen. Afhankelijk van de door een land geboekte vooruitgang (of het uitblijven daarvan), zoals bevestigd door de FATF of andere internationale organisaties, kan de Commissie derde landen met een hoog risico van het ene naar het andere onderdeel van de lijst verplaatsen of ze volledig schrappen. Die beoordeling doet geen afbreuk aan de doorlopende identificatie door de Commissie van andere rechtsgebieden die een risico voor het internationale financiële stelsel vormen. (…)

De Commissie versterkt zo de wereldwijde inspanningen om het financiële stelsel te beschermen tegen het door die landen gevormde risico. Met de landen die reeds een politieke toezegging op hoog niveau hebben gedaan om de tekortkomingen aan te pakken en die reeds samen met de FATF een actieplan hebben ontwikkeld, moet een voortdurende dialoog worden gevoerd en moet worden samengewerkt om ervoor te zorgen dat het voorgestelde actieplan snel wordt uitgevoerd, zodat die landen van de lijst kunnen worden verwijderd.

Meer informatie:

• Nieuwsbericht van de Europese Commissie (Engelstalig)
• Gedelegeerde verordening, Nederlandstalig: hoofdtekst (pdf), annex met landen (pdf)
• Gedelegeerde verordening, Engelsstalig: hoofdtekst (pdf), annex met landen (pdf)