Eerder schreef ik over de internationale uitwisseling van persoonsgegevens ten behoeve van de belastingheffing en de criminaliteitsbestrijding en over de Nederlandse consultatie inzake een implementatiewet waarmee wijzigingen worden geïmplementeerd.
Dit artikel gaat over de ‘uiteindelijk belanghebbenden’ (ubo’s) in die uitwisseling.

Persoonsgegevens ubo
Een van de elementen van die uitwisseling is dat financiële instellingen en anderen (de rapporterende instellingen) de ubo’s van hun klanten moeten vaststellen. De financiële instelling levert de gegevens van de relatie die zij met de klant hebben – zoals de bankrekeningen – en de persoonsgegevens van de ubo’s van de klant aan de Nederlandse overheid [1]. De Nederlands overheid geeft – als de klant of de ubo fiscaal inwoner van een andere land (ontvangstland) – de gegevens door aan het ontvangstland / de ontvangstlanden.

Dit is bijzonder, omdat niet iedere ubo een economisch belang heeft bij de entiteit waar hij of zij ubo van is, bijvoorbeeld door het houden van aandelen of certificaten. Dat komt omdat in de definitie zeggenschap essentieel is. In de laatste wijzigingsrichtlijn [2] is de volgende definitie te vinden, die nog in werking moet treden:

Onder “Uiteindelijk belanghebbenden” worden verstaan de natuurlijke personen die zeggenschap uitoefenen over een Entiteit. In het geval van trusts worden hieronder verstaan de insteller(s) van een trust, de trustees, de eventuele protector(en), de begunstigde(n) of categorie(ën) begunstigden en eventuele andere natuurlijke personen die de uiteindelijke feitelijke zeggenschap uitoefenen over de trust en in het geval van andere juridische overeenkomsten dan een trust worden hieronder verstaan personen in dezelfde of een vergelijkbare positie. De term “Uiteindelijk belanghebbenden” wordt uitgelegd op een wijze die strookt met de term “uiteindelijk begunstigde” als gedefinieerd in artikel 3, punt 6, van Richtlijn (EU) 2015/849 voor zover het Rapporterende aanbieders van cryptoactivadiensten betreft.

Hierbij kan worden aangetekend dat stichtingen als een vorm van trust worden behandeld, zodat ongeveer iedereen die iets met de stichting te maken heeft ‘ubo’ is. Gevolg van de ruime ubo-definitie is dat gegevens van personen zonder economisch belang in de uitwisseling worden betrokken.

Je zou verwachten dat de Europese wetgever toelicht wat het heffingsbelang is bij de uitwisseling van ubo-gegevens en waarom dat heffingsbelang er is bij alle soorten entiteiten en in alle soorten situaties is. Die onderbouwing staat niet in de richtlijn.

Toelichting ontbreekt
De verplichting om de gegevens van de ubo door te geven is opgenomen in de Europese richtlijn (DAC) sinds 5 januari 2015 en is gebaseerd op een wijzigingsrichtlijn [3], die echter niet uitlegt waarom ubo-gegevens standaard in alle gevallen moeten worden doorgegeven.
In de overwegingen wordt volstaan met de vermelding dat de internationale wetgever (G20, G8 en OESO) hiertoe hebben besloten, lees:

(4) In februari 2014 heeft de OESO de belangrijkste elementen van een mondiale standaard voor de automatische uitwisseling van inlichtingen over financiële rekeningen in fiscale aangelegenheden gepresenteerd, met name een model voor een overeenkomst tussen bevoegde autoriteiten en een gezamenlijke rapportagestandaard, die vervolgens door de ministers van Financiën van de G20 en de presidenten van de centrale banken zijn bekrachtigd. In juli 2014 heeft de Raad van de OESO de volledige mondiale standaard gepresenteerd, met inbegrip van de resterende elementen, met name de opmerkingen over het model voor een overeenkomst tussen bevoegde autoriteiten en de gezamenlijke rapportagestandaard en de informatietechnologische modaliteiten voor de implementatie van de mondiale standaard. Het volledige pakket betreffende de mondiale standaard is in september 2014 door de ministers van Financiën van de G20 en de presidenten van de centrale banken onderschreven.

Er wordt uitgelegd dat er flinke overkill in zit om te zorgen dat de burger niet aan belastingheffing kan ontsnappen:

(10) De categorieën rapporterende financiële instellingen en te rapporteren rekeningen die door deze richtlijn worden bestreken, zijn bedoeld om de belastingplichtigen minder gelegenheid te geven om rapportage te vermijden door hun activa te verplaatsen naar financiële instellingen, of te investeren in financiële producten die buiten het toepassingsgebied van deze richtlijn vallen. Bepaalde financiële instellingen en rekeningen met een laag risico om voor belastingontduiking te worden gebruikt, zijn evenwel van het toepassingsgebied van deze richtlijn uitgesloten. Over het algemeen dienen er geen drempels te worden opgenomen in deze richtlijn, aangezien deze gemakkelijk kunnen worden omzeild door rekeningen over verschillende financiële instellingen te splitsen. De financiële inlichtingen die moeten worden gerapporteerd en uitgewisseld dienen niet alleen betrekking te hebben op alle relevante inkomsten (interesten, dividenden en vergelijkbare soorten inkomsten), maar ook op het saldo van de rekeningen en de opbrengsten van de verkoop van financiële activa, zodat situaties kunnen worden aangepakt waarin een belastingplichtige tracht vermogen te verbergen dat inkomsten of activa vertegenwoordigt waarover belasting is ontdoken. Daarom is de verwerking van inlichtingen uit hoofde van deze richtlijn noodzakelijk en toereikend om de belastingdiensten van de lidstaten in staat te stellen correct en ondubbelzinnig te bepalen om welke belastingplichtigen het gaat, hun belastingwetgeving in grensoverschrijdende situaties toe te passen en te handhaven, te beoordelen hoe waarschijnlijk belastingontduiking is en onnodig verder onderzoek te vermijden.

Humoristisch is dat de Europese wetgever in de richtlijn opneemt dat zij de grondrechten naleeft:

(17) Deze richtlijn eerbiedigt de grondrechten en neemt de beginselen in acht die met name in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie zijn erkend, met inbegrip van het recht op bescherming van persoonsgegevens.

Zoekplaatje
Om er achter te komen waarom alle ubo’s standaard moeten worden meegeleverd bij de te rapporteren rekeningen inzake te rapporteren klanten, is een zoekactie nodig waarvoor mogelijk toegang tot documenten van OESO en G20 gewenst is.

Het past in het beeld dat als het om belastingheffing gaat, er grootschalig persoonsgegevens moeten worden geoogst en uitgewisseld, ook zonder heffingsbelang.

Noten

[1] Zie artikel 8 lid 3 bis van Richtlijn 2011/16/EU (DAC). Het betreft de naam, het adres en het fiscaal identificatienummer/de fiscale identificatienummers van de klant (entiteit) en de naam, het adres, het fiscaal identificatienummer/de fiscale identificatienummers en de geboortedatum en geboorteplaats van elke ubo (elke ‘te rapporteren persoon’).

[2] DAC8, Richtlijn 2023/2226, de definitie staat in bijlage VI.

[3] Zie Richtlijn 2014/107/EU, de ubo werd in de Engelstalige versie als ‘Controlling Person’ aangeduid.