Het CBS stelt voor onderzoek de zgn. ‘microdata’ ter beschikking, waarin ook persoonsgegevens kunnen voorkomen [1]. Er zijn een aantal gemeenten die een grote hoeveelheid microdata afnemen, dat zag ik toen ik onlangs schreef over de verwerking van persoonsgegevens door financiële toezichthouder AFM. In de lijst van instellingen met doorlopende machtiging (maximaal drie jaar) voor CBS-microdata-bestanden [2] komen diverse gemeenten voor.

Het betreft de volgende gemeenten, waarbij opvalt dat de gemeenten Amsterdam en Rotterdam grootverbruikers zijn [3]:

• Almere (51 datasets)
• Amsterdam (398 datasets)
• Arnhem (6 datasets)
• Bronckhorst (9 datasets)
• Den Haag (113 datasets)
• Eindhoven (16 datasets)
• Groningen (10 datasets)
• Rotterdam (405 datasets)
• Súdwest Fryslân (13 datasets)
• Utrecht (32 datasets)
• Zaanstad (42 datasets)

Aan het overzicht is niet te zien of en welke persoonsgegevens in de door de gemeenten ontvangen bestanden zitten. Het zal onderzocht moeten worden of deze gemeenten de microdata ook voor andere doelen gebruiken, bijvoorbeeld voor het detecteren van mensen met schuldenproblemen.

Het wekt wel mijn nieuwsgierigheid op, ik ben benieuwd of er lezers zijn die er meer van weten.

Gemeentelijke schuldhulpverlening
Gemeenten spelen sinds 2020 een rol in de schuldhulpverlening en zijn in dat kader aangesloten bij het Bureau Kredietregistratie (BKR), dat is opgericht door de financiële sector. De gang van zaken wordt door BKR beschreven op de pagina over de dienst ‘Vindplaats van Schulden’ [4]:

Met Vindplaats van Schulden (VPS) brengen we betalingsachterstanden van consumenten in kaart: bij verhuurders, energiemaatschappijen, drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars. Deze organisaties leveren de betalingsachterstanden op één plek aan: in VPS. VPS zet ze door naar de verschillende gemeenten. Gemeenten benaderen mensen proactief over hun betalingsachterstanden en koppelen in VPS de status terug.

Deze dienst is gebaseerd op de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening [5]. Deze wet biedt een grondslag voor het door bepaalde schuldeisers doorgeven van achterstandsinformatie [6] en voor gegevensuitwisseling met andere overheidsinstanties en het informeren van schuldeisers en kredietverstrekkers [7].

Ik vind het verwarrend dat de uitvoering van deze gemeentelijke taak is neergelegd bij een privaat kredietregistratiebureau, dat daarnaast de belangen van de financiële sector behartigt en commerciële activiteiten heeft. Worden de gegevens uit ‘Vindplaats van Schulden‘ ook bekend gemaakt aan andere deelnemers aan BKR? Er horen Chinese muren te zijn, maar daar lees ik in de beschrijving van BKR niets over.

De consultatie over de toekomst van de kredietregistratie in Nederland is een goede gelegenheid om daar opmerkingen over te maken.

Noten

[1] Zie de CBS internetpagina over microdata.

[2] De lijst is hier te vinden. Op deze pagina is een uitleg te vinden over de voorwaarden waaraan moet worden voldaan om microdata van het CBS te mogen krijgen. Zie over de voorwaarden ook de Beleidsregel toegang instellingen tot microdata CBS, vindplaats. In de toelichting wordt gezegd dat CBS controleert of de gegevensbeschermingsregels worden nageleefd:

Het CBS controleert of instellingen zich aan de voorwaarden voor bescherming van persoonsgegevens en voorkoming van onthulling houden. In voorkomend geval van schending van de voorwaarden kan het CBS maatregelen nemen. De website van het CBS bevat een overzicht van mogelijke schendingen en maatregelen (https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/maatwerk-en-microdata/microdata-zelf-onderzoek-doen/regels-en-maatregelen).

[3] Er kunnen dubbeltellingen in zitten omdat de dataset per project wordt aangegeven en denkbaar is dat dezelfde dataset voor meerdere projecten wordt gebruikt.

[4] De pagina Vindplaats van Schulden

[5] Op deze pagina staat onder meer:

De wettelijke basis voor schuldhulpverlening vanuit de gemeente is geregeld in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Op 1 januari 2021 is deze wet gewijzigd. Door deze wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is het voor gemeenten makkelijker geworden in een vroeg stadium gegevens van inwoners met betalingsachterstanden uit te wisselen met verhuurders (zoals woningcorporaties), energie- en drinkwaterbedrijven en zorgverzekeraars. Hierdoor is vroegsignalering mogelijk.
Doordat het signaal bij betalingsachterstanden sneller bij de gemeente terecht komt, kan een gemeente mensen met schulden sneller hulpverlening aanbieden. (…)

Voordat schuldeisers gegevens uitwisselen met gemeenten is het nodig om een overeenkomst af te sluiten. Om dit zo eenvoudig mogelijk te maken is het Landelijk convenant vroegsignalering gesloten tussen de VNG, NVVK (de vereniging van schuldhulpverleners) en de koepels van schuldeisers. Bij het convenant hoort een modelovereenkomst die de partijen via het platform van de NVVK online kunnen ondertekenen.
Bij de digitale ondertekening van de overeenkomst tussen een gemeente en een schuldeiser kun je ook kiezen van welk systeem gebruik gemaakt gaat worden voor de uitwisseling van gegevens, zoals Vindplaats van Schulden van BKR.

[6] De grondslag voor verwerking van persoonsgegevens staat in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, onder meer artikelen 8 tot en met 8d. In het op de wet gebaseerde uitvoeringsbesluit is opgenomen (artikel 2) dat verhuurders achterstandsgegevens aan de gemeente mogen verstrekken. Ook bepaalde andere schuldeisers mogen dat (artikel 3).

[7] Zie artikel 13 tot en met 17 van het uitvoeringsbesluit.