Financiële toezichthouders DNB en AFM mogen ieder jaar hun wetgevingswensenlijstje aan het kabinet voorleggen. Dat is al bijzonder voor organisaties die tot de financiële incrowd van Nederland behoren. Voordeel is natuurlijk wel dat transparant is welke wensen die incrowd heeft.

Databehoefte AFM
Opvallend aan de wensenbrief die AFM onlangs verstuurde is dat de organisatie behoefte heeft aan heel veel data. In de inleiding van het onderdeel ‘Digitalisering’ legt de AFM uit dat de financiële sector digitaliseert en dat de dreiging van cybercriminaliteit toeneemt. Daaraan verbindt de Autoriteit de conclusie dat de organisatie om die reden over veel meer data moet beschikken om datagedreven toezicht te kunnen uitoefenen. De AFM meent dat de kwaliteit van het toezicht daardoor zou kunnen verbeteren. Op drie terreinen wil de AFM meer data:

1. Data van accountants: de organisatie spreekt over “data op accountantsorganisatie-niveau en wettelijke controle-niveau” om daarmee meer zicht te krijgen op de kwaliteitsbeheersing van accountantsorganisaties en risicokenmerken van de cliëntenportefeuilles van de accountants. Om welke data het exact gaat, vermeldt de AFM niet. Aangezien accountants over een goudmijn aan data van hun klanten (meestal rechtspersonen) en aan de klanten gelieerde natuurlijke personen beschikken, kan dit grote gevolgen hebben.
2. Handelsorderdata van obligaties, van de handelsplatformen waarop obligaties worden verhandeld.
3. Data inzake financiële producten en diensten in verband met bescherming van kwetsbare consumenten en bescherming van consumenten tegen grote risico’s. Dat is een opmerkelijk verzoek, nu de AFM zich alleen in abstracto met consumenten- en gebruikersbelangen lijkt bezig te houden. AFM geeft geen gehoor aan verzoeken om op te treden tegen betaaldienstenaanbieders en banken, als het gaat om betere toegang tot bankrekeningen. Het zal hier gaan om gedetailleerde gegevens van financiële instellingen en consumenten, want de AFM wil gaan analyseren of de geleverde diensten passen bij het klantenprofiel (‘risicoprofiel’).

Op de tweede categorie data heb ik weinig zicht, maar voor de eerste en derde categorie geldt dat het om grote hoeveelheden vertrouwelijke gegevens kan gaan, dat in de eerste categorie zowel om de accountantsorganisaties en hun medewerkers als gegevens van hun klanten kan gaan. In de derde categorie zal het om grote hoeveelheden gegevens van klanten van financiële instellingen gaan.

Uit de brief van de AFM wordt niet duidelijk waarom de organisatie deze data-analyses wil uitvoeren, nu van grote accountantsorganisaties en financiële instellingen mag worden verwacht dat zij dat zelf doen. Het ligt eerder op de weg van AFM om na te gaan hoe de vergunninghouders hun systemen hebben ingericht.

Bij het leveren van data zal het waarschijnlijk niet blijven: de databehoefte van AFM kan er toe leiden dat vergunninghouders hun systemen moeten aanpassen om de door AFM gewenste gegevens te leveren. Dat betekent kosten, zonder dat er zekerheid is van een nuttige opbrengst. Verder kan het er toe leiden dat het voor kleine vergunninghouders (zoals kleinere accountantsorganisaties) door de extra eisen moeilijker wordt om in de markt actief te blijven, zoals al zichtbaar is in de accountancy.

Meer oog voor de klanten
Mij lijkt dat het meer prioriteit heeft dat de AFM zich gaat bezig houden met de vraag of de grote vergunninghouders bij het leveren van hun producten en diensten wel oog hebben voor de belangen van consumenten en mkb. Daarbij valt te denken aan de de-risking praktijken van banken, waarbij hele klantgroepen worden weggestuurd en en het zich terugtrekken van financiële instellingen uit niet-lucratieve consumentenproducten (voorbeeld: ING die spaarklanten wegstuurt).

Het is tijd dat de AFM laat zien dat de organisatie er is voor de burger (inclusief ondernemingen en organisaties) en zich niet verliest in leuke wetenschappelijke onderzoeken.

Een betere onderbouwing van de databehoefte van AFM is daarom dringend gewenst.

Meer informatie:

• • Artikel op de AFM-site: Knelpunten in de wetgeving: AFM vraagt om aanpassingen, 21 april 2021.
  • AFM-wensenbrief, 30 maart 2021.
  • Accountants dit voorjaar over data-analyse door AFM: Problemen met data-analyse AFM-rapport over niet-oob-kantoren, artikel accountancy hoogleraar Willem Buijink op accountant.nl, 26 maart 2021. Ook SRA had kritiek (februari 2021).
  • Datagedreven toezicht accountancy: AFM wil via wetswijziging meer datagedreven toezicht op niet-OOB’s, Accountancy Vanmorgen. Het datagedreven toezicht zal leiden tot hogere rekeningen aan de vergunninghouders, zo valt in accountant.nl te lezen (september 2020).

Aanvulling 31 mei 2022
Lees over het datagraaien door de AFM op accountant.nl: “De AFM wordt volgens Pieter de Kok de komende vijf jaar een accountantskantoor 5.0, dankzij de toegang tot ruim achtduizend mini-datasets“, ‘AFM wordt meest data driven accountantskantoor van Nederland‘.