De affaires van de malafide notaris en de strafrechtadvocaat zijn een mooie gelegenheid om het toezicht op de advocatuur ingrijpend te wijzigen, zo vinden de ministers van Financiën, Veiligheid en Rechtsbescherming. Het geeft de povere kwaliteit van de Nederlandse overheid aan, die op basis van incidenten met een notaris en een strafadvocaat een hele beroepsgroep belast met dure maatregelen.

De minister voor Rechtsbescherming schreef over dit onderwerp in een brief van 13 juni jl. aan de Tweede Kamer onder de titel ‘Voortgang aanpak georganiseerde criminaliteit tijdens detentie en berechting‘. Die brief gaat niet alleen over strafrechtadvocaten die zware strafzaken doen (wat logisch zou zijn geweest) maar omvat de hele advocatuur.

In de brief staan de bekende financiële sector-mantra’s over toezicht dat “onafhankelijk, transparant, uniform, preventief en effectief is” en uiteraard spelen de kosten en de praktische uitvoerbaarheid geen enkele rol.

Toezicht op alle advocaten
Over het algemene toezicht op de advocatuur schrijft de minister:

Advocatuur
Ook advocaten kunnen betrokken raken bij georganiseerde criminaliteit. Als dat gebeurt moet dat worden aangepakt. Het toezicht op de advocatuur zal onder meer daarom worden versterkt. Bij de aanpak van georganiseerde criminaliteit in relatie tot de advocatuur heeft ook het OM een belangrijke verantwoordelijkheid voor zover het opsporing en vervolging betreft. Tegelijkertijd is het van groot belang om te voorkomen dat advocaten bewust of onbewust in de verleiding komen om mee te werken aan ondermijnende activiteiten. In de vorige brief zijn daarom in preventieve sfeer enkele maatregelen aangekondigd om de weerbaarheid te vergroten en daarmee de integriteit van de advocatuur verder te beschermen. Gelet op de onafhankelijke positie van de advocaat tegenover de Staat is het van belang rekening te houden met het precaire evenwicht tussen de waarborgen van onze rechtsstaat en de aanpak van georganiseerde criminaliteit. (…)

Versterking toezicht
Zoals reeds eerder gemeld wordt het toezicht op de advocatuur versterkt.[13] Er komt één landelijk toezichthouder op de advocatuur die eindverantwoordelijk wordt voor het toezicht op de advocatuur. De aanhouding van Youssef T. in de EBI laat zien dat er een reëel risico is dat advocaten betrokken kunnen raken bij georganiseerde criminaliteit. De bestrijding van georganiseerde criminaliteit vraagt om een stevige integrale aanpak, ook binnen de advocatuur. Die integrale aanpak binnen de advocatuur kan mijns inziens alleen worden bereikt met de komst van landelijke toezichthouder die daadkrachtig en slagvaardig is, die kennis en expertise heeft en die met relevante partijen informatie kan uitwisselen.

Onder meer de ontwikkelingen op het gebied van georganiseerde criminaliteit en de impact van incidenten maken het noodzakelijk het toezicht op de advocatuur opnieuw en in dat licht te bezien. Uitgangspunt voor mij is dat het toezicht op de advocatuur onafhankelijk, transparant, uniform, preventief en effectief is. [14] De komst van de landelijk toezichthouder op de advocatuur (hierna: “LTA”) draagt hier in grote mate aan bij. Over de inrichting van de LTA hebben zoals eerder aangekondigd de afgelopen periode gesprekken plaatsgevonden met vertegenwoordigers van de algemene raad, de dekens en het college van toezicht.

De lokaal deken heeft nu veel verschillende taken en rollen. De deken is advocaat en voorzitter van de raad van de orde in het eigen arrondissement. Samen met die raad van de orde komt de deken op voor de rechten en belangen van advocaten in dat arrondissement. Daarnaast is de raad van de orde verantwoordelijk voor de toetreding tot de advocatuur en voor de stage. Verder heeft de deken de taak om voorlichting te geven over de praktijkuitoefening, te bemiddelen bij geschillen tussen advocaten, klachten tegen advocaten te behandelen en toezicht uit te oefenen. Ook fungeert de deken vaak nog als vertrouwenspersoon. Deze verschillende taken en rollen kunnen elkaar versterken, maar kunnen ook tegenstrijdig zijn met elkaar. Het combineren van die verschillende taken en rollen kan in toenemende mate steeds lastiger worden en in antwoord op vragen van uw Kamer over het functioneren van het toezicht op Pels Rijcken heb ik aangeven de zorgen van uw Kamer over de schijn van belangenverstrengeling te delen. [15]

Mede gelet op die zorg en er van uitgaande dat alle betrokkenen in het toezicht moeten opereren met duidelijk afgebakende taken, rollen en bevoegdheden en gegeven de veranderingen in de maatschappij, het belang van een onafhankelijke advocatuur, het vertrouwen binnen en in de advocatuur kies ik ervoor de toezichthoudende taak (zie artikel 45a van de Advocatenwet) primair te beleggen bij de LTA. Ik beraad me nog op de vraag of bij de toekomstige inrichting van het toezicht onder verantwoordelijkheid van de LTA er bij de uitvoering van dat toezicht nog een rol is weggelegd voor de lokaal deken. Overigens zal de lokaal deken hoe dan ook een belangrijke rol blijven vervullen bij het behandelen van klachten tegen advocaten en in het tuchtrecht (zie onder meer artikel 46c en 46f van de Advocatenwet).

Het toezicht op de advocatuur blijft, gelet op de onafhankelijke rol en positie van advocaten ten opzichte van de Staat, binnen de beroepsgroep zelf georganiseerd. De LTA wordt verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving door advocaten van het bepaalde bij of krachtens de Advocatenwet, de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme (Wwft), de Sanctieregelgeving, toekomstige wetgeving zoals bijvoorbeeld de Wet Kwaliteit Incassodienstverlening[16] en speelt een belangrijke rol bij de aanpak van ondermijning in relatie tot de advocatuur.

De LTA zal worden bestuurd door ten minste drie advocaten, niet zijnde de lokaal deken. Deze advocaten hebben geen andere taken en houden zich uitsluitend met het toezicht bezig. Zij zullen om die reden ook worden vrijgesteld van de verplichting om duurzaam en stelselmatig kantoor te houden. De LTA krijgt voldoende instrumenten in handen om het toezicht uit te kunnen oefenen, zoals de bevoegdheid om bij overtreding van bepaalde voorschriften bestuurlijke maatregelen als de boete of last onder dwangsom op te leggen en hebben de toezichthouders de bevoegdheden van titel 5.2 Awb. Daarnaast krijgt de LTA de bevoegdheid om zelfstandig een tuchtklacht in te dienen bij de raad van discipline. Ook krijgt de LTA de bevoegdheid om verzoeken tot een ordemaatregel, zoals een spoedshalve schorsing of voorlopige voorziening, bij de raad van discipline in te dienen. De LTA krijgt de bevoegdheid om extra toezichthouders aan te wijzen. Net als nu wordt geregeld dat advocaten zich ten opzichte van de toezichthouders niet kunnen beroepen op hun wettelijke geheimhoudingsplicht en dat deze toezichthouders vervolgens beschikken over een van de advocaat afgeleide geheimhoudingsplicht (vergelijk artikel 45a, tweede lid van de Advocatenwet). Op die manier blijft de vertrouwelijkheid van cliëntinformatie gewaarborgd.

De LTA werk ik op dit moment nader uit. Over enkele verschillende onderdelen ben ik nog in gesprek met de NOvA. Over de verdere inrichting en het vervolgproces informeer ik uw Kamer na de zomer.

—

[13] Zie onder meer: Kamerstukken II, 2021-2022, 29279 nr. 683 en Aanhangsel handelingen 2021-2022, nr. 2291.
[14] Kamerstukken II, 2009-2010, 32123 VI, nr. 87.
[15] Aanhangsel handelingen 2021-2022, nr. 2291.
[16] De Wwft bepaalt nu dat de deken zowel toezichthoudende autoriteit is (art. 1d, eerste lid, onderdeel d) als toezichthouder (art. 24, tweede lid). Daarnaast regelt het wetsvoorstel Kwaliteit incassodienstverlening (Stb 2022, 186) dat de lokaal deken de toezichthouder wordt op de naleving van die wet door advocaten. Dit zal de LTA moeten worden.

Ik vind het verhaal over de ‘rollen’ onverstandig en onnodig en de keuze onjuist. Als de LTA door zou gaan is men hopelijk zo verstandig het College van Toezicht af te schaffen.

Taskforce NOvA
De brief bevat verder een tekst over de Taskforce NOvA Bescherming tegen ondermijning. De beschrijving suggereert dat de maatregelen primair betrekking hebben op strafrechtadvocaten. Ook de teksten over screening en kwaliteitseisen en over het bijstaan van familieleden lijken zich met name tot strafrechtadvocaten te richten.

Contante betaling
Uiteraard wordt het thema contante betaling weer van stal gehaald. Ik ben benieuwd hoe vaak dat nog voorkomt, voor zover ik weet is dat maar weinig (maar misschien is het bij strafrechtadvocaten anders, dat weet ik niet).

Wwft en strafrechtkantoren
Opmerkelijk is dat in de brief staat dat strafrechtkantoren de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) zouden moeten naleven, terwijl zij geen Wwft-plichtige diensten verrichten en zij hun derdengeldenrekening alleen horen te gebruiken voor toegestane activiteiten (voor strafadvocaten lijkt me bij het bijstaan van verdachten het gebruik van de derdengeldenrekening niet aan de orde). Strafrechtadvocaten moeten zich aan de Advocatenwet en de verordening houden, dat geeft voldoende kader.
Het is te hopen dat men bij de ministeries de Wwft niet door elkaar haalt met strafrechtelijk witwassen en het naleven van de regels inzake bankieren in de Wft.

Bereikbaarheid van rechtshulp voor consument en midden- en kleinbedrijf
Laten we zien of de mensen aan de Haagse tekentafels verstandige keuzes maken en voorkomen dat rechtshulp nog minder bereikbaar wordt voor consument en midden- en kleinbedrijf. Het lijkt me een goede gelegenheid om de gefinancierde rechtshulp te versterken en fondsen te creëren ten behoeve van juridisch onderzoek naar onderwerpen die relevant zijn voor consument en midden- en kleinbedrijf en waaraan nu te weinig aandacht wordt besteed.