Het onderwerp de-risking door banken krijgt steeds meer aandacht. Tekla Beekhuis schreef voor het Utrecht Centre for Accountability and Liability Law het artikel “De-riskende banken: Wwft-conform gedrag, of toch niet?“. Daarin constateert zij dat banken steeds minder bereid zijn om organisaties en ondernemingen een bankrekening te gunnen.

Banken proberen hun risico’s op betrokkenheid bij criminaliteit (‘witwassen’) en de kans op sancties van overheidstoezichthouders te beperken door afscheid te nemen van hun klanten, ook al is niet gebleken dat die klanten crimineel zijn. Deze praktijk wordt ‘de-risken’ genoemd en heeft geleid tot een internetconsultatie van de Europese centrale bank. Daar waar consumenten recht hebben op een basisbetaalrekening, bestaat dat recht niet voor organisaties en ondernemingen. Banken beroepen zich op hun commerciële vrijheid om zaken te doen met wie zij willen en nemen afscheid van ondernemingen die zij ‘riskant’ achten, zoals seksbedrijven, autohandelaren, internationale handelsbedrijven, not-for-profit organisaties, goede doelen en trustkantoren. Het is de vraag of deze handelswijze door banken houdbaar is in een tijd dat iedereen een bankrekening nodig heeft. Verder leidt het er toe dat de keuze voor ondernemingen en organisaties afneemt.

Beekhuis acht het de-risken op grond van de Wwft geen wenselijke ontwikkeling:

Immers, door contante geldstromen, geen of een buitenlandse bankrekening, en het niet (langdurig) kunnen monitoren van cliënten en hun transacties wordt het witwasrisico en het risico op terrorismefinanciering niet beperkt. Het kan zelfs een averechts effect hebben, namelijk het ontstaan van anonieme, niet-transparante geldstromen, waardoor mogelijk illegale financieringspraktijken onder de radar blijven. Als een onderneming geen bankrekening heeft, wordt haar namelijk de toegang tot het financiële stelsel ontzegd, kan zij niet deelnemen aan het maatschappelijke verkeer en bestaat de kans dat zij op een niet-legitieme wijze alsnog probeert gelden te verplaatsen en aan te trekken. Met de invoering van het verplichte cliëntenonderzoek beoogde de wetgever juist de anonimiteit (waarin de witwasser uiteraard graag opereert) op te heffen: door het vastleggen van de identiteit wordt immers een ‘papieren spoor’ gecreëerd, zodat de herkomst van de gelden kan worden achterhaald. De vraag is of met het de-risken het doel van de anti-witwaswetgeving wel is gediend. Wordt hiermee de witwasser aangepakt of is de legitieme onderneming het kind van de rekening?

Het is tijd voor een nieuw systeem rondom bankrekeningen, waarbij verkrijging van een bankrekening ook voor anderen dan consumenten wordt gewaarborgd. Bijvoorbeeld door bankrekeningen weg te halen bij de banken en onder te brengen in een aparte entiteit onder democratisch toezicht.

PS Jammer dat de Utrechtse juristen geen Nederlands meer spreken, want het Utrecht Centre for Accountability and Liability Law (UCALL) lijkt geen Nederlandse naam te hebben.

—

Lees de artikelen op dit blog over de-risking en witwasbestrijding door banken.

Aanvulling 1 december 2020
Lees Ondernemers hebben veel last van sluiting rekeningen buitenland door Rutger Betlem in het FD van 30 november. Het de-risken neemt bizarre vormen aan.

Als de banken geen bankrekeningen meer bieden, hoe ziet de wereld er dan uit? #Wwft #AVG #AML https://t.co/EfygDgJOVs

— Ellen Timmer (@Ellen_Timmer) November 30, 2020