Moeten ambtenaren verantwoordelijk worden gesteld voor ernstige fouten bij uitvoering van overheidsbeleid? Dat is een vraag die aan de orde wordt gesteld in verband met de toeslagenaffaire en andere discriminerende praktijken bij de overheid.

Naar aanleiding van de strafaangifte tegen de Belastingdienst werd kritiek geuit op het ‘offeren’ van ambtenaren. Dat gebeurde ook door mensen die het heel gewoon vinden dat in het domein van de private criminaliteitsopsporing, ook bekend als witwasbestrijding, de feitelijk leidinggevenden worden opgeknoopt, al is het maar wegens nalatigheid en onvoldoende compliance-programma’s met vinkjes en protocollen. Een grote groep mensen werkzaam bij banken moet de ‘bankierseed’ afleggen vanwege hun vermeende verantwoordelijkheid, al is hun positie onvergelijkbaar met de positie van de klassieke eed-afleggers, zoals de notaris.

Misschien moet de vraag naar het strafrechtelijk en bestuursrechtelijk aansprakelijk respectievelijk verantwoordelijk stellen van natuurlijke personen (zoals bestuurders, medewerkers en ambtenaren) maar weer eens diepgaand worden bekeken. En moet worden nagegaan of het niet beter is om de organisatie zelf verantwoordelijk te stellen voor algemene nalatigheid. Dus weg met de bankierseed, zoals Soeharno in een artikel bepleitte.

Een persoonlijke risicoaansprakelijkheid is in de Angelsaksische mode, maar daar hoeven we hier niet aan mee te doen.

Meer informatie:

• Problemen in de uitvoering van beleid: Barbertje moet hangen, Sandra van Thiel.
• Offeren Fiod-directeur maakt ambtenaar vogelvrij, Marcel Pheiffer.
• Vijf jaar Bankierseed: ‘Onderwerp banken zélf aan tuchtrecht’, Jonathan Soeharno wordt geciteerd in een artikel voor De jurist.

Over de discriminerende praktijken bij de Belastingdienst verschenen onder meer: Morele corruptie, Vaklunch, 7 april 2020; Belastingdienst eiste toeslagen terug om fraudejacht te betalen. ‘Moreel corrupte’ aanpak, RTL 27 maart 2020.