Een opvallende deelnemer aan de de internetconsultatie inzake het voorstel voor een wet waarmee het Europese antiwitwaspakket (AML Package) wordt geïmplementeerd is de ‘G4’, dat zijn de vier grote gemeenten. In hun consultatiereactie leggen zij hun antiwitwaswensen voor aan het kabinet.

Onderwerpen die zij bespreken:

• Een nog lagere contantendrempel, onder meer met het oog op contante betaling van huur van woningen en andere gebouwen, contante betaling van een deurwaarder, contante betaling van huur van auto’s en contante betaling aan kleine reisbureaus.
• Een vaag verzoek van de G4 (in relatie tot contante betaling) om “versterkt toezicht in risicosectoren of aanvullende transparantie-eisen” (pagina 2 bovenaan).
• De G4-gemeenten zijn blij met de registratie van domicilieverleners (pagina 2), maar realiseren zij zich dat alle verhuurders van bedrijfsruimte daar onder vallen (dus niet alleen postadres leveranciers)? En dat zzp’ers die hun privéadres niet openbaar willen maken van postadresleveranciers gebruik maken? En dat domicilieverleners niet de deskundigheid hebben om het op grond van de AMLR verplichte KYC uit te voeren? Nog erger: de gemeenten bepleiten een vergunningplicht voor domicilieverleners (die er voor een deel al is via de Wtt 2018). Als de wensen van de gemeenten worden vervuld, gaat dit veel geld kosten en valt te betwijfelen of de opbrengst er tegen op weegt. De vraag is of het door de gemeente gesignaleerde probleem niet op een andere manier kan worden opgelost.
• Verlaging van de drempel van het ubo-register, nl. beneden 25% (pagina 2). Kennelijk hebben de G4-gemeenten geen idee hoe duur het huidige systeem al is en hoe weinig het oplevert. De gemeenten denken dat het wetsvoorstel van het centraal aandeelhoudersregister (‘CAHR’) de oplossing is. Het kan veel simpeler, nl. door – net als bij testamenten – een centraal verwijzingsregister op te zetten. Verder wil de G4 ook toegang tot het register voor andere handelingen dan het Bibob-domein (pagina 3). Er wordt niet toegelicht wanneer die toegang nodig zou zijn en hoe de gemeenten de gegevensbescherming waarborgen.
• De G4-gemeenten zijn blij met voetbalclubs en -makelaars als nieuwe witwasbestrijdingsplichtigen, maar pleiten voor het ook brengen van kleinere clubs onder de regels. Dat is een onverstandig voorstel, nu bij hen de deskundigheid ontbreekt om de AMLR goed na te leven. De rol van clubs en makelaars in het AML Package is een zeer vreemde, omdat zij geen financiële professionals zijn en alleen hun ‘eigen’ transacties moeten monitoren (die daarnaast ook al door de bank en de accountant worden gemonitord). Het zou dan ook beter zijn geweest om deze groep niet aan AMLR toe te voegen en andere maatregelen te nemen (maar de witwasbestrijding lijkt een duizenddingendoekje te zijn geworden).
• De G4 stelt een algemene betrouwbaarheidstoets voor ubo’s en leidinggevenden voor (pagina 3), kennelijk voor alle soorten rechtspersonen. Dat is een zeer kostbare maatregel, terwijl maar een klein gedeelte van de rechtspersonen malafide wordt gebruikt. Het voorstel staat volledig los van het geconsulteerde wetsvoorstel. Het is een onbegrijpelijk voorstel. Voor het gesignaleerde probleem zijn andere oplossingen denkbaar.
• De G4 stelt voor dat FIU toegang krijgt tot de Bibob informatie die gemeenten verzamelen (pagina 3 onderaan en 4 bovenaan). Hopelijk is die informatie van goede kwaliteit. Vervolgens bepleit de G4 dat zij voor Bibob doeleinden sneller informatie krijgen (pagina 4, kopje ‘Beperkte rol voor gemeenten‘). Dat zal het gegevensdelingslandschap nog onoverzichtelijker en riskanter maken. Het AML Package en de Nederlandse implementatie kunnen zorgen voor een zeer grote toename van de gegevensbeschermingsrisico’s (onder meer: onjuiste gegevens, toegang van onbevoegden tot gegevens).

De G4 is kennelijk niet goed van de antiwitwasregels en de inhoud van het voorstel op de hoogte, want er bestaat al een meldingsplicht bij herhaalde transacties net onder drempel (pagina 2 boven aan), er ligt al een gegevensdeelvoorstel voor notarissen (pagina 2) en boekhouders zijn al witwasbestrijdingsplichtig (pagina 3, kopje ‘nieuwe poortwachters‘).

Gemeentelijke misdaadbestrijding
De gemeenten trekken steeds meer misdaadbestrijdingstaken naar zich toe, waarbij de vraag rijst of er niet veel dubbel werk wordt gedaan en of gemeenten wel geschikt zijn voor die taken.

Het gaat niet altijd goed in de gemeentelijke misdaadbestrijding, voorbeelden zijn:

• het Amsterdamse fraudebestrijdingssysteem,
• de gemeente Delft die stiekem onderzoek deed naar een religieuze instelling,
• de persoonsgerichte antiradicaliseringsaanpak (ook in Rotterdam),
• de misstanden bij de toepassing van de ‘Wet Damocles’ (sluitingsbevoegdheid burgemeester),
• de fietsen stelende gemeente (maar er wordt ook in garageboxen ingebroken), en
• een ondermijnende overheidswebsite en ondermijnende klikdiensten.

Het systeem
Ik hoorde van iemand van de politie dat de gemeenten meer taken naar zich toetrekken, omdat de politie en het OM onvoldoende zouden optreden. Als het huidige systeem van criminaliteitsbestrijding niet goed functioneert, is de eerste vraag of dat systeem niet anders moet in plaats van gesleutel op de verkeerde plaats. De bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering is een vorm van privatisering van misdaadbestrijdingstaken naar bedrijven die daar niet geschikt voor zijn. Als gemeenten daar meer van verwachten, zijn zij naar mijn idee aan het verkeerde adres.