De staatssecretaris van Financiën beantwoordde op 12 juni vragen over de rechtsbescherming in de Wet op de internationale bijstandsverlening bij de heffing van belastingen (WIB), die zijn terug te lezen in het verslag.
Het is opmerkelijk dat – ondanks alle commotie rond de schade die het FATCA-verdrag voor inwoners van Nederland oplevert – in het verslag aandacht ontbreekt voor de toetsing van belastingverdragen en toetsing van de rechtsstatelijkheid van de belastingstelsels van wederpartijen van buiten de EU bij fiscale verdragen.

In het verslag gaat het vooral over gegevensuitwisseling met andere EU-landen [*].

Waar is de FATCA?
Eerder werd een onderzoek over rechtsbescherming in de WIB bekend gemaakt, waar ik in februari dit artikel over schreef. Daarin constateerde ik dat aandacht ontbreekt voor het FATCA-verdrag met de Verenigde Staten, terwijl door dat verdrag inwoners van Nederland met de Amerikaanse nationaliteit grote schade lijden. Die schade is gevolg van internationaal afwijkende fiscale systeem van de Amerikanen, ‘Citizenship-Based Taxation’, dat zij kennen als enige in de wereld. Zowel ‘accidental Americans’ als overige inwoners van Nederland ondervinden schade van de onrechtmatige Amerikaanse fiscale regelgeving die door middel van het verdrag in Nederland wordt geïmporteerd.

Verslag 12 juni: opnieuw geen aandacht voor toetsing van belastingverdragen met landen van buiten de EU
Bij uitwisseling door de Nederlandse overheid van fiscale gegevens met landen binnen de EU is het voor inwoners van Nederland makkelijker om rechtsbescherming te krijgen en moeten EU-landen aan bepaalde Europese standaarden voldoen. Met landen buiten de EU is dat totaal anders en kan sprake van zijn onrechtmatige regelgeving.

Zo is gegevensbescherming in de Verenigde Staten onvoldoende geregeld, ontbreekt een volwassen – vanuit Europa bereikbare en betaalbare – rechtsbescherming en kent de VS fiscale en andere regelgeving die in strijd is met internationale rechtsnormen. Het systeem van Citizenship-Based Taxation, dat de Amerikanen kennen, schendt de grondrechten van Europese inwoners. Ook bij andere landen buiten de EU kan sprake zijn van ernstige gebreken.

Het ontbreken van uitgebreide aandacht voor dit onderwerp in het kader van de rechtsbescherming in de WIB is daarom zeer zorgelijk. Kennelijk heeft men van de FATCA-problematiek niet geleerd.

Rechtsbescherming in derde landen
Opvallend is dat de staatssecretaris een naïef vertrouwen in de rechtssystemen van andere landen heeft. Op een vraag over ontlasting van de Nederlandse rechtspraak wordt geantwoord:

De belastingplichtige heeft in de staat waaraan de inlichtingen zijn verstrekt een rechtsingang als die staat aan hem een belastingaanslag oplegt. In een procedure tegen die aanslag kan de belastingplichtige de rechtmatigheid van de inlichtingenuitwisseling aan de orde stellen.

Dat mag misschien binnen de EU van toepassing zijn, maar in bijvoorbeeld de VS is dit praktisch en juridisch onmogelijk.

Onderscheid EU en overige landen?
Een vraag over het maken van onderscheid tussen uitwisseling met EU-landen en ‘derde staten’ wordt onbevredigend beantwoord. De tekst van de vraag en het antwoord:

De leden van de VVD lezen in het onderzoek dat er geen aanleiding is om onderscheid te maken tussen inlichtingenvergaring ten behoeve van uitwisseling aan andere lidstaten en derde staten. Zij vragen aan te geven waarom het kabinet geen aanleiding ziet om een onderscheid te maken tussen deze situaties en of kan worden gegarandeerd dat de privacy van de belastingplichtige is gewaarborgd ten aanzien van alle derde staten, en, zo nee, waarom is er dan geen aanleiding om een onderscheid te maken tussen deze situaties.

De fiscale gegevensuitwisseling met EU-lidstaten vindt plaats op basis van de Administratieve samenwerkingsrichtlijn (DAC). In het kader van de privacy van belastingplichtigen geldt voor alle EU-lidstaten de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Nederland wisselt fiscale gegevens uit met derde staten op basis van het multilateraal Verdrag inzake wederzijdse administratieve bijstand in belastingzaken (WABB-verdrag). Uitsluitend na een uitgebreid beoordelingsproces, uitgevoerd door het Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes (Global Forum), kan een staat deelnemen aan het WABB-verdrag. Onderdeel van dit proces is een review van het raamwerk inzake Tax Confidentiality. Zonder goede beoordeling op dit onderdeel kan een staat niet deelnemen/geen partij worden van het WABB-verdrag en zal geen gegevensuitwisseling tot stand komen. Staten die partij zijn bij het WABB-verdrag worden periodiek door het Global Forum gereviewd, waaronder op het onderdeel Confidentiality and Data Safeguards.

Mij is niet bekend of de VS lid is van het WABB-verdrag, maar als dat zo is, begrijp ik niet waarom het Amerikaanse juridische systeem (met onder meer Citizenship-Based Taxation) en de Amerikaanse gegevensbescherming door de ‘toetsing’ van het Global Forum zijn gekomen. Misschien dat een van de lezers van dit artikel mij wijzer kan maken.

Uitwisselingsgegevens zijn geheim
Naar aanleiding van een vraag over uitwisselingsgegevens per land antwoordt de staatssecretaris:

Op grond van de Administratieve Samenwerkingsrichtlijn kan ik het gevraagde overzicht niet delen. De Administratieve Samenwerkingsrichtlijn verplicht Nederland tot geheimhouding van informatie die tussen staten wordt gecommuniceerd. Voor gebruik anders dan de doeleinden waarvoor gegevens en inlichtingen worden verstrekt, en derhalve ook voor de openbaarmaking van statistische data, is toestemming van de betrokken staten vereist. Nederland vraagt staten niet om toestemming voor openbaarmaking van statistische data, en bovendien staat het landen vrij die toestemming te weigeren. Bovenstaande leidt ertoe dat het gevraagde overzicht niet gedeeld kan worden.

Toetsing verdragen
Het is treurig om te zien dat het belangrijkste probleem van de WIB, de fiscale uitwisseling met landen buiten de EU, zoals de VS met zijn onrechtmatige regelgeving, onvoldoende aan de orde komt.

Noot

[*] Zie ook de passage in het verslag over de aard van het onderzoek:

De leden van de VVD-fractie vragen of bij de uitvoering van het onderzoek derden zijn geconsulteerd.

De centrale vraag bij het onderzoek was of de rechtsbescherming in de WIB, mede gelet op het arrest van het HvJ EU van 6 oktober 2020, voldoende is gewaarborgd en of een onderscheid in rechtsbescherming bij inlichtingenverstrekking aan een andere EU-lidstaat of aan een derde land gerechtvaardigd en wenselijk is. Het onderzoek had dus een juridische insteek. Daarom is er literatuuronderzoek gedaan, waarbij is gekeken naar de Richtlijn 2011/16/EU, verdragen, het OESO-modelverdrag en bijbehorend commentaar, wetgeving, jurisprudentie en vakliteratuur. Ik ben tot de conclusie gekomen dat belanghebbenden in het kader van een onderzoek in het kader van internationale gegevensuitwisseling een doeltreffende voorziening in rechte hebben en de rechtsbescherming in de WIB dus voldoende is gewaarborgd. Vervolgens heb ik gewogen of er desondanks aanleiding is om verdergaande rechtsbescherming te bieden. Daarbij heb ik ook gekeken naar verschillende bijdragen die hierover zijn verschenen in de fiscale vakliteratuur. Op die manier zijn ook de standpunten van derden meegewogen bij de beoordeling of er sprake is van voldoende rechtsbescherming in deze situaties.

Meer informatie:

12 juni 2023

• Verslag van een schriftelijk overleg met antwoorden van de staatssecretaris, 12 juni 2023, site Tweede Kamer.
• Beslisnota inzake Antwoorden op vragen commissie over het onderzoek rechtsbescherming in de WIB, 12 juni 2023, site Tweede Kamer.

7 juni 2023

• Lijst van vragen en antwoorden over de Fiscale beleids- en uitvoeringsagenda, 7 juni 2023, site Tweede Kamer.

maart 2023

• Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over het onderzoek rechtsbescherming in de WIB, 30 maart 2023, site Tweede Kamer.
• Convocatie inbreng schriftelijk overleg (v.s.o.) Onderzoek rechtsbescherming in de WIB , 10 maart 2023, site Tweede Kamer.

8 februari 2023

• Brief staatssecretaris van Financiën, Onderzoek rechtsbescherming in de WIB, 8 februari 2023, site Tweede Kamer.
• Bijlage bij de brief van de staatssecretaris van Financiën, over Rechtsbescherming in de WIB, 8 februari 2023, site Tweede Kamer.
• Beslisnota bij de brief van de staatssecretaris van Financiën over rechtsbescherming in de WIB, 8 februari 2023 openbaar gemaakt, site Tweede Kamer.

Achtergrondinformatie over de manier waarop de Verenigde Staten mensenrechten schendt van mensen met de Amerikaanse nationaliteit: introductie, berichten op dit blog, overzicht van berichten van derden, informatiebronnen.