Een van de thema’s in het recent uitgekomen rapport 2021 van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) is contante betaling. Het wordt steeds lastiger cash te betalen, terwijl er een groep mensen is die niet kunnen omgaan met digitale betaalvormen, er grote veiligheidsrisico’s zijn rondom digitale betaalvormen en contant betalen privacy biedt.

Banken willen graag van contant geld af, ten eerste omdat het steeds duurder wordt omdat er minder contant wordt betaald en ten tweede omdat zij eigenlijk geen contanten willen met het oog op de geprivatiseerde criminaliteitsbestrijding (ook bekend als ‘witwasbestrijding’). Terwijl consumenten contant moeten kunnen blijven betalen, waartoe ook een convenant is gesloten [*], maken banken het ondernemingen moeilijk om hun contanten af te storten.

MOB schrijft dat contant betalen niet onnodig bemoeilijkt mag worden (pagina 25/26):

Het MOB vindt dat toonbankinstellingen de vrijheid moeten hebben om te bepalen welke betaalwijzen zij accepteren, maar dat de consument in principe keuzevrijheid heeft om zijn aankopen contant af te rekenen, tenzij de winkelier specifieke redenen heeft (zoals veiligheid) om dat niet te willen. Het MOB acht de weigering om contante betalingen te accepteren in situaties waarbij de winkelier beschikt over een zeker lokaal monopolie als onredelijk bezwarend. Het MOB verwacht nadrukkelijk dat overheids- en culturele instellingen en instellingen en bedrijven in en om de gezondheidszorg, contant geld blijven accepteren als zij directe betaling verlangen, tenzij wettelijk anders is bepaald.

Dat zal Michiel Jonker, die bezwaar had tegen het feit dat hij de bioscoop niet contant mocht betalen, als muziek in de oren klinken.

Met betrekking tot de witwasbestrijding schrijft MOB (pagina 25):

Het standaard tariferen van contante transacties is geen adequate anti-witwasmaatregel.

Uit het rapport blijkt dat het er naar uitziet dat contant betalen gaat verdwijnen, voornamelijk omdat de overheden graag naar een digitale euro en andere digitale betaalvormen toe willen, zodat zij alle betalingstransacties kunnen (laten) monitoren. Vooralsnog is het niet zo ver, zo blijkt uit paragraaf 3.6.

Belangrijke veranderingen
Op termijn kunnen belangrijke veranderingen worden verwacht, want de banken hebben een tijdelijke ‘bevriezing’ toegezegd in afwachting van nader onderzoek naar “het toekomstperspectief voor de chartale keten op lange termijn“, aldus het rapport:

Een ander belangrijk onderdeel van het Convenant is de zogenoemde “freeze”. Dit is de toezegging van de banken en Geldmaat om voorlopig geen maatregelen te treffen, zoals tariefsverhogingen of volumebeperkingen, waardoor het opnemen of storten van contant geld voor particuliere en zakelijke klanten duurder, of anderszins ontmoedigd of belemmerd wordt. De toezegging van de banken is een tijdelijke, omdat de “freeze” wat de banken betreft afhankelijk is van de uitkomsten van een nieuw onderzoek naar het toekomstperspectief voor de chartale keten op lange termijn. Uiterlijk eind juli 2023, of eerder zodra politieke besluiten zijn genomen over de uitkomsten van dat onderzoek, zullen de deelnemers bezien of de “freeze” en andere onderdelen van het Convenant aanpassing behoeven. Tussentijds worden de convenantafspraken gemonitord via onderzoeken en periodieke rapportages. De resultaten daarvan kunnen worden besproken door de bij het Convenant betrokken partijen, bijvoorbeeld in het MOB.

De deelnemers aan het Convenant onderkennen dat naarmate het gebruik van contant geld verder afneemt, de vraag nadrukkelijker aan de orde komt hoe en in hoeverre het publieke belang van contant geld op lange termijn het beste kan worden geborgd (het hierboven genoemde “toekomstperspectief”). Afspraak is dat in opdracht van DNB en het ministerie van Financiën in 2022 hier onderzoek naar gedaan wordt. In dat kader zullen alle varianten voor de ordening en bekostiging van de chartale keten worden onderzocht, zowel meer publieke als meer private oplossingen (…). Het streven is dat dit onderzoek uiterlijk in februari 2023 wordt afgerond. Daarna kan de minister van Financiën advies uitbrengen aan de Tweede Kamer en kan besluitvorming plaatsvinden over de borging van het publieke belang, de marktordening en de bekostiging van de chartale keten.

Het zou zo maar kunnen dat contant geld in Nederland op termijn gaat verdwijnen.

[*] Het Convenant Contant Geld, op 7 april 2022 getekend door DNB, chartale dienstverleners en een aantal andere partijen, zie pagina 7 rapport.

Aanvulling 12 september 2022
In de publiciteit wordt geroepen dat contanten moeten blijven, zie onder meer Accountancy Vanmorgen, Kaag: banken moeten contant geld waarborgen, 7 september, naar aanleiding van een brief van de Minister van Financiën.