De Europese regels over bescherming van klokkenluiders zijn in werking getreden, lees het bericht van ECER, dat ook naar informatiebronnen verwijst. De Europese richtlijn had op 17 december 2021 in de Nederlandse wetgeving moeten zijn geïmplementeerd, wat niet is gelukt.

Intussen loopt in Nederland de behandeling van de implementatiewet, die officieel “Wijziging van de Wet Huis voor klokkenluiders en enige andere wetten ter implementatie van Richtlijn (EU) 2019/1937 van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2019 (PbEU 2019, L 305) en enige andere wijzigingen” heet.

De meeste wijzigingen betreffen de Wet Huis voor klokkenluiders.

Intern meldkanaal
Bepaalde organisaties moeten volgens het wetsvoorstel een intern meldkanaal opzetten, de memorie van toelichting zegt daar over in paragraaf 2.4 (noten verwijderd):

De richtlijn verplicht juridische entiteiten in de private en publieke sector tot het inrichten van meldkanalen en procedures. Deze meldkanalen en procedures dienen ertoe dat een werknemer, als hij bij zijn werkgever in het kader van zijn werkzaamheden constateert dat een inbreuk is of naar alle waarschijnlijkheid zal worden gepleegd, informatie over die inbreuk kan melden en dat zijn werkgever vervolgens daar onderzoek naar verricht en zo nodig maatregelen treft. De richtlijn schrijft voor aan welke specifieke eisen het meldkanaal dient te voldoen. (…)

De verplichting om een intern meldkanaal op te zetten geldt voor juridische entiteiten in de private sector met vijftig werknemers of meer en voor alle werkgevers in de publieke sector, met inbegrip van organisaties die onderdeel zijn van, of onder de verantwoordelijkheid van de overheid vallen, die uitvoering geven aan of moeten voldoen aan de onder de richtlijn vallende Uniehandelingen. Hierop gelden enkele uitzonderingen en zijn enkele keuzes mogelijk. Zo geldt de restrictie van vijftig werknemers of meer niet voor organisaties die werkzaam zijn in de sector financiële diensten, producten en markten en voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering en de sectoren voor veiligheid van vervoer en bescherming van het milieu. Voor juridische entiteiten werkzaam op deze gebieden geldt dat zij altijd een intern meldkanaal moeten opzetten voor meldingen over inbreuken op de Uniehandelingen dat aan de eisen van de richtlijn voldoet.

Lidstaten mogen ervoor kiezen om kleinere gemeenten met minder dan 10.000 inwoners of minder dan vijftig werknemers of andere publiekrechtelijke juridische entiteiten met minder dan vijftig werknemers vrij te stellen van de plicht een intern meldkanaal op te zetten. Het staat gemeenten vrij om meldkanalen gezamenlijk op te zetten. De richtlijn biedt de ruimte daarvoor.

Lidstaten mogen na een passende risicobeoordeling met betrekking tot de aard van de activiteiten en het daaraan verbonden risiconiveau voor het milieu en de volksgezondheid private juridische entiteiten aanwijzen met minder dan vijftig werknemers die toch een intern meldkanaal moeten opzetten dat voldoet aan de eisen van de richtlijn.

Witwasbestrijding
In artikel 1b van het Nederlandse wetsvoorstel staat dat artikel 1a en paragraaf 2 van hoofdstuk 1a van het voorstel niet van toepassing zijn op sectoren waarvoor specifieke regels gelden (zoals witwasbestrijdingsplichtigen). In de memorie van toelichting staat:

6.2 Verhouding tot het Europese recht
Artikel 3 van de richtlijn schrijft voor dat daar waar nationale regelgeving ter uitvoering van de in deel II van de bijlage genoemde richtlijnen of Europese verordeningen al specifieke regels bevat voor het melden van inbreuken, die regels gehandhaafd blijven. Het betreft Uniehandelingen op de gebieden financiële diensten, producten en markten, voorkomen van witwassen van geld en terrorismefinanciering, veiligheid van het vervoer en bescherming van het milieu.

Meer duidelijkheid geeft het antwoord dat in juni 2022 werd gegeven naar aanleiding van vragen inzake het AML Package:

Het EU-voorstel geeft mogelijkheden voor een klokkenluidersregeling. Hoe verhoudt zich deze regeling tot de Nederlandse wetgeving terzake?
De klokkenluidersregeling uit dit voorstel is gelijk aan de klokkenluidersregeling uit artikel 61 van de huidige anti-witwasrichtlijn. Deze bepaling is geïmplementeerd in de implementatiewet van de vierde anti-witwasrichtlijn en schrijft voor dat personen werkzaam bij een instelling die onder de reikwijdte van de Wwft valt, meldingen kunnen doen bij de bevoegde autoriteiten en dat instellingen zelf een meldkanaal moeten inrichten. Aangezien deze verplichtingen rechtstreeks voortkomen uit de Europese regelgeving, vormen deze een lex specialis op de Nederlandse Wet Huis voor klokkenluiders. Daarnaast is op dit moment een implementatiewet van de Europese richtlijn over bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden bij de Tweede Kamer aanhangig waarmee dezelfde verplichtingen algemeen geregeld zullen worden.

De toelichting op het algemene klokkenluidersvoorstel had duidelijker gekund, nu de klokkenluidersregels voor de witwasbestrijding in de Wwft zijn opgenomen op een plaats waar je het niet verwacht, namelijk in § 3.3. Vrijwaring.

Meer informatie:

Algemeen klokkenluiderswetsvoorstel:

• Op 4 februari 2022 werd een reactie van de minister van BZK verzonden, met als bijlage een ingebrekestellingsbrief van de Europese Commissie.
• Wetsvoorstel (oorspronkelijke tekst); wetsvoorstel na tweede nota van wijziging.
• Dossier 35851 op overheid.nl, dossier Eerste Kamer.
• Europese richtlijn (EU) 2019/1937. In artikel 8, vierde lid, staat dat de drempel voor de private sector (lid 3) niet geldt voor “de entiteiten die vallen binnen het toepassingsgebied van de in de delen I.B en II van de bijlage bedoelde Uniehandelingen“. In deel II wordt onder 2. Richtlijn (EU) 2015/849, de vierde Europese antiwitwasrichtlijn, genoemd.

Klokkenluidersregeling witwasbestrijding:

• Antwoord op vragen over het AML Package, juni 2022.
• Klokkenluidersregels voor de witwasbestrijding: artikel 20a en artikel 20b Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft).

Aanvulling 30 juni 2022
Ik ben onlangs tot de conclusie gekomen dat de passage in het ECER artikel over Wwft-plichtigen, te weten:

Zo geldt de restrictie van vijftig werknemers of meer niet voor organisaties die werkzaam zijn in de sector financiële diensten, producten en markten en voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering en de sectoren voor veiligheid van vervoer en bescherming van het milieu. Voor juridische entiteiten werkzaam op deze gebieden geldt dat zij altijd een intern meldkanaal moeten opzetten voor meldingen over inbreuken op de Uniehandelingen dat aan de eisen van de richtlijn voldoet.

een onjuist beeld geeft. Om die reden heb ik de oorspronkelijke tekst vandaag aangepast en aangevuld met recente informatie.