In november 2020 werd een voorstel bij de Tweede Kamer ingediend die stichtingen verplicht tot het deponeren van hun staat van baten en lasten bij het handelsregister en die moet leiden tot transparantie van donateurs van not-for-profit organisaties van buiten de EU.

De veronderstelling achter het voorstel voor de Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo) is dat de maatregelen bijdragen aan bestrijding van ongewenste beïnvloeding door donateurs van Nederlandse maatschappelijke en religieuze organisaties.

Recent is bekend gemaakt dat het wetsvoorstel ingrijpend wordt gewijzigd en dat alle donaties onder de nieuwe wet komen te vallen. Over de wijziging wordt tot en met 29 juni 2021 een internetconsultatie gehouden.

Registratie en informatieverplichting inzake donatiegegevens

Het wetsvoorstel creëert een registratie- en informatieverschaffingsverplichting voor ‘maatschappelijke organisaties’, te weten: stichtingen, verenigingen, organisaties waarvan kerkgenootschappen deel uitmaken en buitenlandse entiteiten die vergelijkbaar zijn met voornoemde rechtspersonen naar Nederlands recht en die duurzaam in Nederland activiteiten uitoefenen.

De verplichtingen hebben betrekking op donaties, die worden omschreven als:

• geldelijke bijdragen (exclusief overheidssubsidies);
• bijdragen in natura (inclusief op geld waardeerbare diensten).

Maatschappelijke organisaties zijn verplicht tot extra administratieve handelingen met betrekking tot de ontvangen donaties. De herkomst, het doel en de omvang van de donaties dienen door de organisatie te worden vastgesteld en geregistreerd op een door de overheid aangegeven wijze. Voor de donatiegegevens moet een bewaarplicht van zeven boekjaren gaan gelden. Deze verplichtingen zullen een praktisch effect hebben voor alle maatschappelijke organisaties. Zij zullen hun administratie zodanig moeten inrichten dat aan de registratieplicht kan worden voldaan. Dit kan problemen opleveren bij zowel geldelijke bijdragen als donaties in natura. Inzake geldelijke bijdragen is verduidelijkt dat erfstellingen en legaten onder de begripsomschrijving vallen, in tegenstelling tot ledencontributies. Verder is ervoor gekozen om geen aansluiting te zoeken bij het civielrechtelijke begrip ‘schenking’.

Voorts krijgt de overheid de bevoegdheid om gegevens omtrent donaties en donateurs op te vragen. Deze bevoegdheid wordt toegekend aan burgemeesters in het kader van handhaving van de openbare orde en aan het Openbaar Ministerie als er ernstige twijfel is of de wet of statuten te goeder trouw worden nageleefd dan wel het bestuur naar behoren wordt gevoerd. Zij mogen bij een maatschappelijke organisatie gericht navraag doen naar donaties, waarbij kan worden gevraagd naar de herkomst, het doel en de omvang van de donaties. Als bepaalde donaties substantieel blijken te zijn, kunnen de persoonsgegevens van de donateur worden opgevraagd. Dat zou een burgemeester bijvoorbeeld kunnen doen wanneer de openbare orde in het gedrang komt door problematisch gedrag van een maatschappelijke organisatie. Het wetsvoorstel beoogt zo een kader te geven voor een individuele, organisatiegerichte benadering. Een organisatie die niet meewerkt, maakt zich schuldig aan een economisch delict en kan sancties opgelegd krijgen.

In het wetsvoorstel wordt een nieuw fenomeen gecreëerd, namelijk de ‘tussenpersoon’. Volgens het voorstel is dat iemand die een donatie geeft in opdracht van een derde. Deze tussenpersoon is op straffe van sancties verplicht om de gegevens van zijn opdrachtgever aan de maatschappelijke organisatie te verschaffen.

In het recente wijzigingsvoorstel is als nieuwe bevoegdheid opgenomen dat het Openbaar Ministerie bijzondere maatregelen tegen organisaties mag nemen, onder andere inzage in de administratie, melding van alle donaties aan het Openbaar Ministerie, bevriezing van het vermogen van de organisatie en het verbod tot het ontvangen van bepaalde donaties.

Publicatieplicht stichtingen

Een tweede onderdeel van het wetsvoorstel is de publicatieplicht voor stichtingen. Het houdt in dat een niet-jaarrekeningplichtige stichting verplicht is de balans en staat van baten en lasten bij het handelsregister te deponeren. De gedeponeerde stukken worden niet openbaar gemaakt. Verder wordt voorgesteld om in de Handelsregisterwet 2007 een nieuw artikel op te nemen waarin staat dat een ruime groep van overheidsinstanties het recht heeft om de balans en staat van baten en lasten in te zien.

Uit de toelichting wordt niet duidelijk waarop is gebaseerd dat deze publicatieplicht misbruik van financieel-economische aard zal tegengaan. Dat is nu ook niet het geval met de al geldende publicatieplicht voor kleine bv’s en nv’s.

Meer informatie?

Wilt u meer informatie over de Wet transparantie maatschappelijke organisaties? Neem dan contact op met Xander Alders of Ellen Timmer, advocaten verbonden aan Pellicaan Advocaten.

—

Bovenstaand artikel schreef ik voor de site van Pellicaan Advocaten. Meer artikelen op dit blog over donateurstransparantie zijn hier te vinden.