Douwe Jan Elzinga, emiritus hoogleraar staatsrecht RUG schreef in dit artikel op Publiekrecht & Politiek dat hij van mening is dat integriteitstoetsing van leden van een gemeenteraad staatsrechtelijk niet zou kunnen. Of die gedachte juist is, kan ik als niet staatsrechtelijk gespecialiseerd jurist niet beoordelen. Maar als dat zo is dan moet dat maar veranderd worden. Vooruitlopend daarop kunnen politieke partijen en kandidaten vrijwillige integriteitstoetsingen laten uitvoeren.

Ik blijf het, zoals ik al eerder schreef, vreemd vinden dat gewone burgers in allerlei functies op integriteit worden getoetst (in de kinderopvang zelfs permanent) en dat raadsleden en kamerleden aan geen enkele eis zouden hoeven voldoen.

Van het ouderwetse idee dat politieke functionarissen niet op integriteit getoetst hoeven te worden, moeten maar eens af!

Onder het artikel van Elzinga heb ik een reactie in bovenstaande zin achtergelaten.

Aanvulling 20 februari 2018
Inmiddels wordt voorgesteld de Bibob toetsing op alle Europese aanbestedingen toe te passen, aldus dit artikel naar aanleiding van plannen van de rijksoverheid om ‘ondermijning’ te bestrijden, meer info via dit bericht. Dat maakt het nog meer bizar dat de politici zelf niet getoetst worden.

Aanvulling 27 februari 2018
Bizar dat gezegd wordt dat toetsing van raadsleden en wethouders niet nodig is omdat van betrokkenheid bij drugshandel niet is gebleken. Niet voor niets worden politici in de witwasbestrijding als PEP’s aangemerkt. Verder zijn vermoedens genoeg om in de witwasbestrijding grote groepen burgers en ondernemingen in het verdachtenbankje te zetten. Meten met twee maten, zou ik zeggen. Elzinga is druk bezig met zijn campagne, lees onder meer dit bericht van 3 februari jl. en deze van 23 februari 2018. Onder het bericht van 23 februari heb ik dit gezet:

Door Ellen Timmer (Pellicaan Advocaten) op 27 februari 2018 16:35
Het is typisch meten met twee maten. In de witwasbestrijding (Wwft) zijn politici kwetsbare personen, de zgn. PEP’s, en moeten extra gemonitord worden. In diezelfde witwasbestrijding worden grote groepen onschuldige burgers onder een vergrootglas gelegd (zoals de complete not-for-profit) en dan zouden raadsleden en kamerleden niet gescreend hoeven te worden. Het is tijd voor screening van politieke functionarissen! Lees ook https://ellentimmer.wordpress.com/tag/vog/

Aanvulling 19 maart 2018
Inmiddels zijn er initiatieven om tot integriteitstoetsing van politieke functionarissen te komen. Het ministerie van binnenlandse zaken liet vandaag weten: “Minister Ollongren versterkt integriteitsbeleid lokaal bestuur“. Tekst van het bericht:

Minister Ollongren versterkt integriteitsbeleid lokaal bestuur
Nieuwsbericht | 19-03-2018 | 10:36

Er komt een ‘basistoets integriteit’ voor bestuurders. Wethouders worden verplicht een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) te hebben. En er wordt onderzocht of de screening van burgemeesters verscherpt kan worden. Deze en andere maatregelen hebben tot doel de lokale democratie te versterken, en aanhoudende bestuurlijke problemen tegen te gaan. Dat heeft de ministerraad besloten op voordracht van minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dat schrijft de minister vandaag in een brief aan de Tweede Kamer.

Scherpere screening
Het is allereerst aan gemeenten om bestuurlijke problemen of integriteitskwesties op te lossen. Dat hoort bij onze gedecentraliseerde eenheidsstaat en daar zetten lokale volksvertegenwoordigers en bestuurders zich ook vol voor in. Maar vanuit het Rijk kan, samen met landelijke en lokale partners, wel versterkt worden wat gemeenten al zelf kunnen doen. Een ‘escalatieladder’ moet lokale politici helpen bij bepaalde problemen hulp in te schakelen. Om een integer bestuur verder te bevorderen zal Ollongren de Gemeentewet aanpassen om het overleggen van een VOG tot een benoemingsvereiste voor wethouders te maken. Er komt ook een ‘basistoets integriteit’, omdat momenteel risicoanalyses volgens verschillende standaarden worden uitgevoerd. Een goede risicoanalyse kan beter eventuele kwetsbaarheden in beeld brengen; de uiteindelijke weging hiervan blijft dan een politieke oordeel. De minister kijkt ook naar de mogelijkheid om de screening van burgemeesters te verscherpen. Een verplicht VOG voor raadsleden acht de minister in strijd met het grondwettelijk verankerde passief kiesrecht. Ollongren vindt het ook belangrijk dat politieke partijen hier zelf op toe zien.

Tegengaan belangenverstrengeling
Een raadslid mag niet stemmen over een kwestie waarbij hij persoonlijk betrokken is. Toch leidt deze, en andere voorschriften die belangenverstrengeling moeten tegen gaan, in de praktijk soms tot onduidelijkheid. Mede door uiteenlopende rechterlijke uitspraken. Daarom zal het kabinet met een wetsvoorstel komen om deze norm te verhelderen, en beter toepasbaar te maken door gemeenten.

Een wethouder kan nu al ontslagen worden door de gemeenteraad om politieke redenen, bijvoorbeeld vanwege zijn aandeel in een bestuurlijk conflict of bij verdenking van een strafbaar feit. Een raadslid kan in bepaalde situaties van belangenverstrengeling worden geschorst en uit zijn functie worden ontheven. Minister Ollongren zal onderzoeken of er meer gronden zijn voor schorsing. Met de minister van Justitie en Veiligheid zal ze bekijken of ontzetting uit het kiesrecht en verbod op uitoefenen van een bestuurlijke functie verruimd moeten worden.

Bestuurlijk toezicht
Een gezaghebbende integriteitscommissie kan burgemeesters ondersteunen bij zijn wettelijke taak om bestuurlijke integriteit in de gemeente te bevorderen. Hun gezaghebbende uitspraak zou langslepende discussies kunnen voorkomen. Ook zal Ollongren met commissarissen van de Koning overleggen hoe hun rol bij de aanpak van bestuurlijke problemen versterkt kan worden. Bijvoorbeeld door het wettelijk verankeren van hun opdracht aan een waarnemend burgemeester, of het mogen bijwonen van collegevergaderingen en inzien van gemeentelijke documenten.

De benoeming van een wethouder is een autonome taak van de gemeenteraad. Geschillen kunnen echter hoog oplopen als er bij een benoeming sprake is van integriteitsconflicten. Ollongren onderzoekt daarom of de commissaris van de Koning of de minister van BZK een rol hierin kunnen spelen, met als doel het geschil effectief op te lossen. Gemeenten zijn er namelijk voor hun inwoners. Een integer en stabiel bestuur is effectiever en efficiënter in staat om de taken uit te voeren en diensten te leveren waar hun inwoners recht op hebben. Het kabinet wil het lokaal bestuur daarbij ondersteunen.