De lange termijn effecten van coronavaccinatie zijn onbekend en er kunnen nog onbekende bijwerkingen zijn, zo schrijft fabrikant Pfizer in zijn overeenkomsten met overheden [1]:

Het is denkbaar dat mensen in de toekomst schade ondervinden, zodat de vraag is wie aansprakelijk kan worden gesteld.

Aansprakelijkheid
Op de site van artsenorganisatie KNMG is te lezen [2] dat als coronavaccins onvoorziene bijwerkingen hebben, normaliter de rijksoverheid aansprakelijk kan worden gesteld. De organisatie verwijst ook naar een blog van een juriste over aansprakelijkheid van artsen voor bijwerkingen van deze vaccins.

Jurist Frank Stadermann, voorheen werkzaam in het aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht, denkt over de aansprakelijkheid anders, lees het artikel in het Advocatenblad van 16 maart 2021. Hij is van mening dat artsen hun patiënten over het risico op bijwerkingen moeten informeren en dat goed mogelijk is dat zij aansprakelijk zijn. Mij lijkt dat veel te ver gaan, aangezien artsen onder grote druk worden gezet door de rijksoverheid om aan de vaccinatiecampagne mee te werken.

Het onderwerp aansprakelijkheid komt uitgebreid aan de orde in een Duitstalig artikel van U.P. Gasche op een Zwitserse site, waarin hij signaleert dat de vaccinfabrikanten contracten met de overheden hebben gesloten waarin alle aansprakelijkheid is uitgesloten. Volgens het Zwitserse ministerie van volksgezondheid zouden de fabrikanten aansprakelijk kunnen worden gesteld op grond van het Zwitserse productenaansprakelijkheidsrecht, zo schrijft Gasche. Hij vraagt zich af of dat wel juist is.

Het laatste woord is hier ongetwijfeld nog niet over gesproken.

Weigeren patiënten
Op de site van KNMG is duidelijk vermeld [3] dat artsen patiënten niet mogen weigeren als ze niet gevaccineerd zijn. Er wordt aangegeven dat ook gevaccineerde mensen besmettelijk kunnen zijn.

Toestemming vragen is verboden
Opvallend is dat artsen geen toestemming mogen vragen voor corona-vaccinatie. Uit het antwoord [4] van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) blijkt dat het ten strengste verboden is dat een arts een verklaring laat ondertekenen voorafgaand aan vaccinatie. Patiënten kunnen handelen in strijd met dit voorschrift melden bij het Landelijk Meldpunt Zorg. KNMG schrijft iets soortgelijks, maar noemt enige uitzonderingen [5].

—

[1] Tekst uit de conceptovereenkomst van Pfizer met Albanië. Hoewel dit een overeenkomst is op een vakgebied waarin ik niet thuis ben, komen de teksten mij plausibel voor. VRT schreef over de status van het document. Het gelekte document wordt genoemd in deze vragen door een lid van de Tweede Kamer, die onder meer vraagt:

Vraag 23
Hoe rijmt u uw stellige uitspraak «over langetermijneffecten kan ik duidelijk zijn, die zijn er niet»6, met de door Pfizer van Albanië en Brazilië geëiste erkenning dat de langetermijneffecten onbekend zijn, zoals in beide contracten onder artikel 5.5 duidelijk wordt? (…)

Vraag 28
Kunt u per «coronavaccin» aangeven in hoeverre de Nederlandse staat aansprakelijk is voor schade en/of letsel als gevolg van de toediening ervan?

De vragen zijn nog niet beantwoord.

[2] De tekst:

Ben je als je het vaccin toedient aansprakelijk voor eventuele bijwerkingen, of allergische reacties?
Over het algemeen zijn de bijwerkingen en mogelijke reacties van de coronavaccins bekend. Als onverhoopt blijkt dat een vaccin onvoorziene bijwerkingen heeft, dan zal normaal gesproken de Rijksoverheid aansprakelijk worden gesteld. De Rijksoverheid heeft namelijk voorgeschreven dat het vaccin werd toegediend. Een arts of verpleegkundige kan wel aansprakelijk zijn als er sprake is van medisch onzorgvuldig handelen en de patiënt of cliënt overlijdt, of letselschade oploopt. Medisch onzorgvuldig handelen is bijvoorbeeld het gebruiken van een naald die niet is gesteriliseerd, of het negeren van een melding van allergie voor een bestanddeel. Er moet dan nog wel worden beoordeeld of de toediener een medische fout heeft gemaakt. Die medische fout moet de toediener bovendien zijn toe te rekenen. Daarnaast moet het slachtoffer, of diens nabestaanden aantonen dat er een fout is gemaakt en dat daardoor de schade is ontstaan. Bij een arts, of verpleegkundige die het coronavaccin volgens de geldende Uitvoeringsrichtlijn COVID-19-vaccinatie heeft toegediend, is aansprakelijkheid niet aannemelijk.

Zie ook
COVID-19-vaccinatie | LCI richtlijnen (rivm.nl)
Blog Laura-Jean van de Ven: aansprakelijkheid voor een vaccin tegen COVID-19 | Beer advocaten

[3] Zelfde bron als [2]:

Mag ik als arts een patiënt weigeren zorg te leveren, als de patiënt niet is gevaccineerd?
Nee, dat is niet toegestaan. Dat iemand niet gevaccineerd is, wil niet zeggen dat iemand besmettelijk is. Bovendien moet de arts in alle gevallen zo goed mogelijk zorg blijven aanbieden. De zorgplicht van de arts brengt dat met zich mee. Als een patiënt een vaccinatie weigert, moet de arts dat dus respecteren en zich blijven inspannen om de kans op verspreiding en besmetting te voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld door beschermingsmiddelen te (laten) gebruiken, of door het (laten) testen van de patiënt.

Zie ook
Kan ik personeel of klanten zonder vaccinatiebewijs weigeren? | Rijksoverheid.nl

[4] Tekst op de IGJ-site:

Mijn arts wil dat ik een verklaring onderteken voor ik mij laat vaccineren. Mag dat?
Patiënten hoeven niet te tekenen voor een COVID-19 vaccinatie. De enige schriftelijke toestemming die een patiënt gevraagd kan worden is of hij/zij akkoord gaat met het doorgeven van de vaccinatiegegevens aan het RIVM. De huisarts kan eventueel ook zelf extra informatie geven om de patiënt te informeren. Dit mag er niet toe leiden dat een patiënt voor deze informatie of toestemmingsverlening moet tekenen en dat hij/zij bij niet-tekenen geen vaccinatie krijgt. Dit kan tot ongewenste situaties leiden, zoals verwarring bij patiënten waardoor ze zich mogelijk niet laten vaccineren. Vaccinatie is belangrijk om uit de pandemie te komen.
Wanneer een huisarts om deze toestemming vraagt, kan de IGJ deze arts aanspreken. Patiënten die willen melden dat zij voor hun COVID-19 vaccinatie schriftelijke toestemming (hebben) moeten geven, kunnen dit doen bij het Landelijk Meldpunt Zorg.

Opvallend is dat IGJ schrijft dat nepnieuws wordt bestreden in samenwerking met Facebook.

[5] Zelfde bron als [2]:

Moet ik schriftelijk toestemming vragen voor de vaccinatie?
Het verschilt per sector of schriftelijke toestemming van de patiënt verplicht is. Over het algemeen is er geen schriftelijke toestemming nodig en mag een arts een patiënt ook niet verplichten deze te ondertekenen. Een uitzondering hierop is de toestemming van bewoners van zorginstellingen en kleinschalige woonvormen. Van hen, of hun wettelijke vertegenwoordiger, is wel schriftelijke toestemming nodig. Het RIVM heeft hier toestemmingsformulieren voor ontwikkeld, die beschikbaar zijn op de RIVM-webpagina’s over vaccinatie in zorginstellingen en kleinschalige woonvormen.
Wel moet u als uitvoerder van de vaccinatie in het patiëntdossier vastleggen dat u de vaccinatie heeft toegediend. Ook moet u aan de patiënt toestemming vragen voor het doorgeven van de vaccinatiegegevens aan het RIVM. De toestemming kan worden verleend in een schriftelijk ingevuld toestemmingformulier (bijvoorbeeld zoals het hier bovengenoemde toestemmingsformulier van het RIVM) of bij de beantwoording van een mondelinge vraag (bij vaccinatie door de GGD bijvoorbeeld). Deze toestemming moet wel altijd schriftelijk worden vastgelegd.

Zie ook
Vaccinatie tegen corona | Autoriteit Persoonsgegevens
Veelgestelde vragen over vaccineren | Publicatie | Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (igj.nl)

Aanvulling 2 september 2021
Op 31 augustus is in het Europese Parlement de volgende vraag gesteld:

Parliamentary questions
31 August 2021
P-004007/2021

Priority question for written answer  P-004007/2021
to the Commission
Rule 138
Ivan Vilibor Sinčić (NI)

Subject: Liability for vaccine side effects – citizens’ rights under the Product Liability Directive and the precedent set by the no-fault compensation programme

In response to my earlier parliamentary question E-000344/2021 ⁽¹⁾ to the Commission, I was informed that manufacturers or pharmaceutical companies would be held liable for the side effects of the COVID-19 vaccines in accordance with the Product Liability Directive.

1. Have the Member States or the Commission concluded additional legal provisions regarding liability for side effects – safeguards that favour manufacturers?
2. Have the Member States or the Commission entered into any guarantees or agreements with pharmaceutical companies concerning compensation for damages paid out by pharmaceutical companies following any successful lawsuits brought by citizens in respect of side effects from their products ⁽²⁾?
3. Was the incorporation of safeguards concerning compensation for damages paid out by producers a condition for concluding the vaccine supply contracts with these producers?
—
(1) https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-9-2021-000344_EN.html
(2) https://www.gavi.org/vaccineswork/covax-no-fault-compensation-programme-explained
—
Original language of question: HR
Last updated: 1 September 2021
Legal notice – Privacy policy

Aanvulling 19 november 2021
Lees over aansprakelijkheid ook: Staat iemand die vaccinatieschade oploopt er alleen voor? (Artsencollectief, 19 november 2021). Men concludeert dat het lastig zal zijn om de schade te verhalen. Overigens zal het ook moeilijk zijn om de relatie tussen vaccinatie en de schade aan te tonen.
In theorie zou het onderzoek naar bijwerkingen er voor moeten zorgen dat degenen die risico op bijwerkingen lopen daarvan tijdig op de hoogte raken. De vraag is of dat onderzoek goed gebeurt.

Aanvulling 1 december 2021
VWS gaf antwoord op vragen over het Pfizer vaccin.

Aanvulling 25 januari 2022
De door Ivan Vilibor Sinčić in het Europees Parlement gestelde vragen zijn als volgt beantwoord:

22 November 2021
P-004007/2021(ASW)
Answer given by Ms Kyriakides
on behalf of the European Commission
Question reference: P-004007/2021

The Commission has made clear throughout the implementation of the vaccines strategy that it will not make any compromises on the application of the existing rules that apply to bringing a pharmaceutical product into the market.

The Commission ensures that any agreement made to secure vaccines under the vaccines strategy is fully compliant with EC law. They respect and protect citizens’ rights, in line with the Product Liability Directive (1). In accordance with this directive, liability remains with the manufacturer.

Communication about compensation procedures for side effects should take place at national level. The Commission is not aware of agreements between Member States and the companies concerning compensation for damages paid out by pharmaceutical companies.

In case of damages, which are claimed to be caused by the vaccine administration, patients have the right to seek compensation from the manufacturer. As defined by the Product Liability Directive, any defect has to be established before the competent court with a proof of the damage, the defect and the causal relationship between defect and damage.

The annex to the Commission Decision (2020)4192 (2) on the Agreement between the Commission and Member States on procuring COVID-19 vaccines provides in Article 6, that ‘Participating Member States acquiring a vaccine shall be responsible for the deployment and use of the vaccines under their national vaccination strategies, and shall bear any liability associated with such use and deployment. This shall extend to and include any indemnification of vaccine manufacturers under the terms and conditions of the relevant APA for liability related to the use and deployment of vaccines normally borne by such manufacturer’.

(1) Council Directive 85/374/EEC of 25 July 1985 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products.
(2) https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/annex_to_the_commission_decision_on_approving_the_agreement_with_member_states_on_procuring_covid-19_vaccines_on_behalf_of_the_member_states_and_related_procedures_.pdf