Over surveillance door overheden en (grote) bedrijven wordt veel geschreven. Maar de surveillance mogelijkheden zijn er ook voor gewone burgers.

Op de site van het Rathenau Instituut verscheen over dat onderwerp het artikel “Little big brothers are watching you“. Daarin wordt besproken wij elkaar monitoren en observeren en dat dit ook tot problemen kan leiden. Dit wordt besproken onder de noemer “horizontale privacy“, dat gaat over hoe burgers onderling omgaan met die rechten, denk aan het online zetten van elkaars foto’s en filmmateriaal en aan het verspreiden van NAW- en andere persoonsgegevens. Het plan was om op 12 oktober jl. in de tweede kamer over dit onderwerp een rondetafelgesprek te laten plaats vinden (is uitgesteld). Ten behoeve van het gesprek is door het Rathenau Instituut een notitie geschreven.

Waarschijnlijk kan niet aan juridische maatregelen worden ontkomen. Rathenau schrijft in het artikel:

Juridische oplossingsrichtingen

* Strafrecht: het strafrecht kan ingezet worden om normen te stellen op het gebied van horizontale privacy. De vraag hier is steeds of de huidige regelgeving, bijvoorbeeld ten aanzien van smaad, voldoet, of uitgebreid moet worden, bijvoorbeeld door een aparte delictsomschrijving te maken of door niet alleen het plaatsen maar ook het delen van smadelijke berichten aan te pakken.
* Zorgplicht voor bedrijven: gezien de complexiteit van de vele informatiestromen en de veelheid manieren om in de wereld van het Internet of Things elkaar in de gaten te houden, pleit het Rathenau voor een zorgplicht voor bedrijven, zoals bijvoorbeeld neergelegd in de United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights  (RUGGIE principles). Bedrijven dienen dus bij het ontwerp van diensten en producten al te bedenken hoe publieke waarden geborgd kunnen worden. Hier kunnen ze ook onderling en in gesprek met de overheid afspraken over maken – het Rathenau Instituut heeft daarom ook opgeroepen tot een digitaliseringsakkoord en een nationale dialoog over de betekenis van digitalisering voor de borging van publieke waarden.
* Nieuwe rechten: de komst van nieuwe technologie kan noodzaken tot het bedenken, uitbreiden en implementeren van nieuwe juridische en morele rechten. Zo pleit het Rathenau Instituut in haar rapport ‘Human Rights in the Robot Age’ (2017), geschreven op verzoek van de Raad van Europa, twee nieuwe mensenrechten: het recht om niet gemeten, geanalyseerd of beïnvloed te worden en het recht op betekenisvol menselijk contact (in het licht van de toenemende robotisering, met name in de zorg). Beide rechten zijn opgenomen in een recentelijk goedgekeurde resolutie van de Raad.

Disruptie ontmaskerd?

Wat er kan op het gebied van privaat volgen blijkt uit diverse berichten, bijvoorbeeld “Tracking friends and strangers using WhatsApp” (via security.nl), geschreven door een techneut die beschrijft dat voor veel monitoring activiteiten voldoende is om het mobiele nummer van het slachtoffer te hebben.

Al die mensen die over disruptie spreken, zouden zij het eigenlijk over nieuwe boevenstreken hebben die je kunt uithalen met IT?

Zoals die Uber-jongens?

Meer informatie:

Hier wat berichten over Uber:

• Nu.nl: Uber’s iOS-app kon beeldschermen van gebruikers filmen, 5 oktober 2017
• Tweakers: WSJ: FBI onderzoekt of Uber illegaal software gebruikte om concurrent te volgen, 8 september 2017
• Security.nl: Uber treft schikking met FTC over misleidende privacyclaims, 15 augustus 2017; Uber volgde iPhone gebruikers ook na verwijdering Uber-app, 25 april 2017; alle security.nl berichten over Uber

Mogelijk zijn er nog meer van dit soort ‘disruptieve’ bedrijven…