Gegevensbescherming is een belangrijk thema in de uitspraken van het Hof van Justitie van de Europese Unie.
In het jaarverslag over 2022 wordt de bescherming van persoonsgegevens op pagina’s 73 tot en met 75 besproken.
Het algemeen en ongedifferentieerd bewaren van verkeers- en locatiegegevens | SpaceNet + VD en SR
Er wordt onder meer melding gemaakt van de SpaceNet uitspraak over het algemeen en ongedifferentieerd bewaren van verkeers- en locatiegegevens:
Het Hof heeft zich opnieuw uitgesproken over de mogelijkheid voor de staat om aanbieders van elektronischecommunicatiediensten de verplichting op te leggen om verkeers- en locatiegegevens algemeen en ongedifferentieerd te bewaren. Het heeft gepreciseerd dat ook wanneer de locatiegegevens slechts vier weken en de verkeersgegevens slechts tien weken worden bewaard, zoals een Duitse wet voorschrijft, het grote aantal verzamelde gegevens het mogelijk maakt om een volledig profiel van de betrokken personen op te stellen. Deze ernstige inmenging in de persoonlijke levenssfeer is slechts toelaatbaar wanneer er sprake is van een ernstige en actuele bedreiging voor de nationale veiligheid, waaronder met name een terroristische bedreiging. Wanneer er geen sprake is van dergelijke bedreigingen, beschikken de veiligheidsinstanties over andere maatregelen om criminaliteit te bestrijden, zoals de algemene en ongedifferentieerde bewaring van IP-adressen (d.w.z. een identificatienummer dat wordt toegewezen aan een apparaat dat verbinding maakt met het internet), de gerichte bewaring en de spoedbewaring (de zogeheten „quick freeze” als gevolg van een bevel om de verwerkte en opgeslagen gegevens tijdelijk te bewaren).
Arrest SpaceNet e.a. van 20 september 2022 (gevoegde zaken C-793/19 en C-794/19)
Ook de VD en SR uitspraak wordt genoemd:
De Franse Cour de cassation heeft het Hof vragen gesteld over de onderlinge verhouding tussen de relevante bepalingen van de richtlijn „privacy en elektronische communicatie”, het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en de richtlijn en de verordening betreffende marktmisbruik. De betrokken nationale wettelijke maatregelen verplichtten operatoren van elektronischecommunicatiediensten om preventief verkeersgegevens algemeen en ongedifferentieerd te bewaren gedurende een jaar vanaf de datum van registratie. Deze maatregelen moesten bijdragen tot de bestrijding van marktmisbruik, waaronder handel met voorkennis. Het Hof heeft geoordeeld dat het Unierecht niet toestaat dat verkeers- en locatiegegevens algemeen en ongedifferentieerd worden bewaard met het oog op de bestrijding van marktmisbruik en meer bepaald handel met voorkennis. Maatregelen die een dergelijke bewaring voorschrijven, gaan verder dan strikt noodzakelijk is en kunnen niet worden gerechtvaardigd in een democratische samenleving.
Arrest VD en SR van 20 september 2022 (gevoegde zaken C-339/20 en C-397/20)
Passenger Name Record (PNR) | verwerking van persoonsgegevens van vliegtuigpassagiers op vluchten naar of vanuit derde landen
Een andere vorm van intensieve monitoring van burgers komt aan de orde in de uitspraak over de verwerking van persoonsgegevens van luchtreizigers:
De Ligue des droits humains (LDH), een vereniging zonder winstoogmerk, heeft in juli 2017 bij het Belgische Grondwettelijk Hof beroep ingesteld tot vernietiging van de wet van 25 december 2016, waarbij de PNR-richtlijn (over het gebruik van persoonsgegevens van luchtreizigers), de API-richtlijn (betreffende de verplichting voor vervoerders om passagiersgegevens door te geven) en richtlijn 2010/65 (betreffende formaliteiten voor schepen die aankomen in en/of vertrekken uit havens van de lidstaten) tegelijk in Belgisch recht zijn omgezet. Volgens de LDH schond deze wet het recht op eerbiediging van het privéleven en op bescherming van persoonsgegevens, dat door het Belgische recht en het Unierecht wordt gegarandeerd. Het Hof heeft geoordeeld dat de eerbiediging van de grondrechten vereist dat de uit de PNR-richtlijn voortvloeiende bevoegdheden tot het strikt noodzakelijke worden beperkt. Wanneer een lidstaat niet met een werkelijke en actuele of voorzienbare terroristische dreiging wordt geconfronteerd, verzet het Unierecht zich tegen nationale wetgeving die voorziet in de doorgifte en de verwerking van PNR-gegevens voor vluchten en andere soorten vervoer binnen de Unie.
Datagulzige overheid
De genoemde uitspraken maken duidelijk hoe belangrijk het is dat burgers worden beschermd tegen een datagulzige overheid. Dat geldt zowel voor Europese lidstaten als voor Europa zelf.
Ellen Timmer - juridische artikelen en berichten 