Een van de thema’s die ik met belangstelling volg, is het thema ‘digitale communicatie’. Niet alleen in de private sector gebeuren op dat gebied verschrikkelijke dingen. Ook de overheid kan er wat van.
Al enige tijd geleden is de voorbereiding van de “Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer” gestart. In 2016 vond een internetconsultatie over een voorontwerp plaats. Op 24 juli jl. werd het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend.
De afdeling advisering van de Raad van State bracht een kritisch advies uit over het voorontwerp, waarin aandacht wordt gevraagd voor de digitaal beperkte burger en waarin wordt voorgesteld om vast te leggen dat de burger recht heeft op contact per brief. De afdeling besteedt ook uitgebreid aandacht aan de risico’s verbonden aan het gebruik van e-mail, zoals gebruik van foute adressen (zowel door de burger als door de overheid) en berichten die in spamfilters belanden. De afdeling wijst er op dat het risico van fouten met e-mail in het voorstel uitsluitend bij de burger wordt neergelegd.
Samenvatting advies afdeling advisering Raad van State
De samenvatting van de afdeling luidt als volgt:
De Afdeling advisering van de Raad van State heeft advies uitgebracht over het wetsvoorstel modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer. Het wetsvoorstel is op 24 juli 2019 bij de Tweede Kamer ingediend. Daarmee is ook het advies van de Afdeling advisering openbaar geworden.
Op weg naar afschaffing van de brief
Het wetsvoorstel geeft regels voor het elektronisch berichtenverkeer tussen overheid en burgers. Het valt vooral op dat daarbij wordt voorgesorteerd op de geleidelijke afschaffing van papieren communicatie. Maar er zijn grote groepen burgers die niet goed thuis zijn in de digitale wereld. Dat zijn niet alleen maar ouderen, maar ook laaggeletterden. Als communicatie per brief niet meer mogelijk is, zullen deze burgers het contact met de overheid verliezen en daardoor in grote problemen komen. Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en de Nationale ombudsman hebben aandacht gevraagd voor deze burgers. De Afdeling advisering adviseert om nu juist het omgekeerde vast te leggen: dat burgers recht hebben om per brief contact te hebben met de overheid.Verschillen tussen overheidsinstanties
Elke overheidsinstantie kan bepalen hoe burgers berichten bij haar moeten indienen. Het kan bijvoorbeeld gaan om het invullen van een webformulier of het gebruiken van een programma. Als de burger de verkeerde methode kiest (bijvoorbeeld het e-mailadres gebruikt van een ambtenaar met wie hij eerder heeft overlegd), is niet zeker of het bericht wel in behandeling wordt genomen. En als elke instantie zelf mag bepalen hoe zij moet worden benaderd, kunnen er grote verschillen ontstaan tussen instanties. Burgers moeten niet worden lastiggevallen met de verschillende keuzes die instanties maken: daarvoor is de organisatiestructuur van de overheid te ingewikkeld. De Afdeling advisering dringt er op aan de procedures voor het versturen van berichten aan de overheid te standaardiseren.Voor wie is het risico?
E-mailverkeer is niet zonder risico. Bijvoorbeeld: berichten kunnen in het spamfilter terechtkomen, de overheid kan een verouderd e-mailadres van een burger hebben, burgers kunnen de voor de hand liggende vergissing begaan om een bericht van een “noreply”-mailadres te beantwoorden. Daardoor is onzeker of berichten die overheid en burger uitwisselen aankomen en – als ze niet aankomen – of de verzender daar achter komt. Het wetsvoorstel legt de risico’s van e-mailverkeer alleen bij de burger neer: die kan het contact met een instantie kwijtraken en daardoor in grote problemen komen. Het advies is om dat evenwicht te herstellen. De Afdeling advisering doet daarvoor concrete suggesties.“Techniekonafhankelijke wetgeving”
Het wetsvoorstel is een poging om wettelijke regels over elektronische communicatie techniekonafhankelijk te formuleren. Daarmee moet worden ingespeeld op toekomstige technologische ontwikkelingen, zodat de wet duurzaam is en niet regelmatig hoeft te worden aangepast. Maar die opzet is niet gelukt: het wetsvoorstel sluit gedetailleerd aan bij de stand van de techniek van dit moment, maar maakt alleen gebruik van vage termen. Daardoor biedt het geen concreet houvast, en is het al snel verouderd. Het advies is om het wetsvoorstel toe te schrijven naar concrete technieken, maar ruimte te bieden voor experimenten met nieuwe technieken.
Advies Nationale Ombudsman
Ook de Nationale Ombudsman heeft advies over het voorontwerp uitgebracht. In zijn advies van 13 mei 2016 laat hij weten dat hij parallellen ziet tussen het onderwerp van dit wetsvoorstel en zijn onderzoek naar de communicatie tussen belastingdienst en burger. Over die communicatie bracht hij een advies uit onder de titel “Het verdwijnen van de Blauwe Envelop“.
Zijn kritiek:
- Er ontbreekt een vangnet voor mensen die digitaal niet mee kunnen komen.
- Mensen die goed overweg kunnen met papieren communicatie moeten daar mee door kunnen gaan.
Het verzoek om waarborgen als opgenomen in het Blauwe Envelop rapport geldt ook voor dit wetsvoorstel.
Drie digitaliseringswetten
Dit voorstel moet goed worden onderscheiden van het voorstel voor de Wet elektronische publicaties, dat gaat over de mededelingen die de overheid aan de burger wenst te doen en de Wet digitale overheid, over de algemene digitalisering van overheidsprocessen.
Wijsheid
Het is te hopen dat het kabinet acht slaat op de adviezen van Raad van State en Nationale Ombudsman en zorgt voor humane automatisering, waarin de burger de weg niet kwijt raakt.
Meer informatie:
Advies Raad van State
- Samenvatting advies afdeling advisering Raad van State (site Raad van State)
- Compleet advies afdeling advisering Raad van State (site Raad van State)
- Ontwerpregeling met toelichting zoals beoordeeld
Advies Nationale Ombudsman
Voorstel Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer
- Wetsvoorstel modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (overheid.nl)
- Memorie van toelichting (overheid.nl)
- Advies afdeling advisering Raad van State en Nader rapport (overheid.nl)
- Adviezen van de Hoge Raad, Raad voor de rechtspraak (overheid.nl). Zie voor de overige adviezen het dossier.
- Wetgevingsdossier op overheid.nl
- Internetconsultatie
Overige wetgevingsdossiers
Lees over de digitale worsteling van de burger met de overheid “Moeilijker kunnen we het niet maken“, een artikel van Sjors van Beek voor De Groene (25 mei 2016).
Berichten op dit blog, over:
Ellen Timmer - juridische artikelen en berichten 