Eerder meldde ik de internetconsultatie over de uitzonderingen op acceptatieplicht contant geld en schreef ik over het standpunt van Human Rights in Finance.EU over dit onderwerp. De consultatie loopt tot 2 januari a.s. Bij het afsluiten van dit artikel waren er al meer dan 95 reacties.

Veel commentaar komt van ondernemersorganisaties en anderen die helemaal geen zin hebben in de acceptatie van contact geld.

Consumentenbond, mede namens diverse belangenorganisaties
Er is een vertegenwoordiger van een zorginstelling die tegen contant geld pleit, terwijl de Consumentenbond in hun reactie namens onder meer organisaties die opkomen voor zorgbehoevenden [*], zoals mensen die in een zorginstelling verblijven, juist verzoekt om de uitzonderingen op de acceptatieplicht zo beperkt mogelijk te houden. Het commentaar van de  bond begint met:

Contant geld vervult een onmisbare rol in een goed functionerende, inclusieve samenleving. Voor grote groepen consumenten – waaronder ouderen, huishoudens in een kwetsbare positie, mensen met een beperking of consumenten die bewust kiezen voor privacy – blijft contant geld de meest toegankelijke en betrouwbare betaalvorm. Wij zien dat de komende jaren niet veranderen. Daarnaast is contant geld een cruciale terugvalopƟe bij storingen in het elektronische betalingsverkeer en draagt het bij aan een weerbaar en robuust betaalsysteem.

Juist omdat contant geld een publiek goed is, moet het in de praktijk breed geaccepteerd kunnen blijven worden. Een wettelijke acceptatieplicht is daarvoor een belangrijke randvoorwaarde. Tegelijkertijd begrijpen wij dat uitzonderingen soms noodzakelijk zijn. De belangenorganisaties vinden het belangrijk dat de uitzonderingen beperkt, controleerbaar en proportioneel zijn, zodat iedereen kan blijven meedoen in het betalingsverkeer. Daarbij vragen we extra aandacht voor mensen met een visuele of andersoortige beperking. Niet iedereen kan uit de voeten met een pinapparaat. Op bedrijven die zijn uitgezonderd van het verplicht aannemen van contant geld rust een extra verantwoordelijkheid om de alternatieve betaalmethode geschikt te laten zijn voor zelfstandig gebruik door iedereen.

Consultatiereactie van twee voormalige DNB-medewerkers
Een andere voor burgers belangrijke reactie komt van twee deskundigen die voorheen werkzaam waren bij De Nederlandsche Bank (DNB), nl. de heren Claassen (voormalig hoofd afdeling beleid chartaal betalingsverkeer) en Voormeulen (voormalig divisiedirecteur chartaal betalingsverkeer). Hun reactie:

Betreft: internetconsultatie Besluit uitzonderingen acceptatie contant geld

Evenals de wetgever achten wij het van groot belang dat contante betalingen breed worden geaccepteerd en burgers dus de keuze behouden met contant geld te betalen. Wij voorzien echter dat de nu voorgestelde uitzonderingen de brede acceptatie van contant geld zullen ondermijnen. Ons commentaar richt zich specifiek op de volgende vier punten.

1) Het eerste punt betreft de uitzonderingen op de acceptatieplicht vanwege veiligheidsoverwegingen. Het huidige voorstel geeft de individuele onderneming de vrijheid zelf te beslissen of er sprake is van een verhoogd veiligheidsrisico. Dat brengt het aanzienlijke risico met zich mee dat het individueel belang, dat ook aan kosten gerelateerd kan zijn, zwaarder wordt gewogen dan het openbaar belang, dat in onze ogen alleen van overheidswege kan worden gewogen en bepaald. In het huidige voorstel zou de klant een civiele procedure moeten starten om het oordeel van de rechter te vragen over een door de ondernemer gemaakte belangenafweging. Voor de klant is dat in de praktijk een vrijwel onbegaanbare weg.

Ons voorstel is om alleen tijdelijke non-acceptatie toe te staan als van overheidswege is bepaald dat sprake is van een tijdelijk verhoogd veiligheidsrisico (in de toelichting wordt bv verwezen naar noodverordeningen). Van een permanente uitzondering om veiligheidsredenen voor kleine ondernemers zou daarom volgens ons al helemaal geen sprake mogen zijn. Het toestaan van een permanente uitzondering vanwege een tijdelijk verhoogd veiligheidsrisico achten wij onlogisch en potentieel schadelijk voor de acceptatie van contant geld. De mogelijkheid van een permanente uitzondering voor kleine ondernemers, die bovendien verreweg het grootste deel uitmaken van de toonbankinstellingen, brengt het risico met zich mee dat de non-acceptatie, in steden nu al > 10%, verder toeneemt. Daarmee zou het effect van deze regeling tegenovergesteld zijn aan wat de wet beoogt. Daar komt bij dat burgers het onderscheid tussen grote en kleine ondernemingen in de praktijk vrijwel niet kunnen maken, hetgeen het voor burgers extra lastig maakt om te bepalen of de ondernemer zijn contante betaling zou mogen weigeren.

2) Aangezien een gang naar de rechter in de praktijk ondoenlijk zal zijn voor individuele burgers, achten wij het noodzakelijk een vorm van publiekrechtelijke handhaving in te voeren, bv zoals in Frankrijk door de Banque de France wordt uitgeoefend. Dat kan de vorm krijgen van een meldpunt, waarbij het betreffende publiekrechtelijke orgaan de mogelijkheid krijgt om boetes op te leggen. Zonder een vorm van handhaving achten wij het risico groot dat de regeling een lege huls zal blijken te zijn. Ook de Europese Commissie heeft in zijn concept-Verordening (inzake eurobankbiljetten en -munten als wettig betaalmiddel), onder artikel 12, een bepaling opgenomen over handhaving en aangegeven dat sancties doeltreffend, evenredig en afschrikkend moeten zijn. Meer ten principale, heeft de overheid tot taak om veiligheidsrisico’s in de maatschappij te beperken. Daar is de overheid het afgelopen decennium ook goed in geslaagd getuige de sterke afname van het aantal (winkel)overvallen. Daarnaast kunnen winkeliers, als onderdeel van hun reguliere bedrijfsvoering, het resterende veiligheidsrisico beperken door bv op betaalgedrag te sturen (bv “pinnen, ja graag”), camera’s te installeren en gebruik te maken van “slimme kluizen”. Slimme kluizen kunnen ook voor kleine ondernemers een kostenefficiënte oplossing bieden, zeker naarmate zij op grotere schaal worden gebruikt en daardoor de kosten afnemen (het gebruik van “slimme kluizen” zou desgewenst ook van overheidswege kunnen worden gestimuleerd).

3) Het derde punt betreft de uitzondering tussen 22:00 uur en 06:00 uur. Deze ruime uitzondering houdt onvoldoende rekening met het feit dat er belangrijke en urgente diensten bestaan, waarvoor in de praktijk geen alternatieven bestaan (dus een lokaal monopolie zijn) en dus voor iedereen te allen tijde toegankelijk moeten zijn. Dat laatste geldt zeker voor de diensten van 24-uurs apotheken. Ook deze apotheken kunnen, indien zij dat zouden wensen, gebruik maken van eerdergenoemde maatregelen om het veiligheidsrisico te minimaliseren.

4) Het vierde punt betreft de uitzondering op de verplichte acceptatie door bestuursorganen. Wij begrijpen dat deze uitzondering voortvloeit uit de beperkte reikwijdte van de huidige wet (die alleen betrekking heeft op Titel 1.11 van Boek 6 BW). Het is echter noodzakelijk dat de overheid op een andere manier dan via deze wet zorgdraagt dat bij overheidsbalies met contant geld kan worden betaald, vooral omdat daar vaak sprake is van een lokaal monopolie (de burger kan bijvoorbeeld maar op één plaats een paspoort vernieuwen) en ook omdat van de overheid ten aanzien van de acceptatie van zijn wettig betaalmiddel immers minimaal hetzelfde mag worden verwacht als van toonbankinstellingen.

Pim Claassen & Coen Voormeulen

Noten:

[*] De Consumentenbond reageert mede namens de belangenorganisaties ANBO-PCOB (ouderen), Ieder(in) (belangen van mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking en/of chronische ziekte.), Koepel Gepensioneerden, NOOM (Netwerk van Organisaties van Oudere Migranten), Oogvereniging, Senioren Brabant Zeeland, SOMNL (migrantenouderen) en Stichting ABC (laaggeletterden).
De Consumentenbond en degenen die zij vertegenwoordigt zijn deelnemers aan het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer.