Lang geleden verbaasde ik me al over de grote schaal waarop ‘Verklaringen Omtrent Gedrag’ (VOG’s) van burgers worden verlangd (blog), terwijl politici en politieke bestuurders nergens aan hoeven te voldoen, en over de emiritus hoogleraar die beweerde dat politieke ambtsdragers niet op integriteit behoren te worden getoetst (blog).

Het tij leek in 2019 te keren, wat onder meer is af te leiden uit de in dat jaar gehouden consultatie ‘Wet bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur’, wat ook tot een wet heeft geleid die VOG’s voor onder meer wethouders en gedeputeerden voorschrijft [1].

Het lijkt er op dat de centrale overheid zichzelf ontziet. Zie in dat verband bij Binnenlands Bestuur het bericht ‘Trek integriteitsnormen rijk en lokaal bestuur gelijk’. Bij gemeenten ontstaat het beeld dat het rijk meer en strengere integriteitsnormen aan decentrale overheden oplegt dan aan zichzelf.

Consultatie ‘Wet bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur tweede tranche’
Gisteren is een internetconsultatie gestart, die een vervolg is op de eerdere consultatie en wet. Het geconsulteerde nieuwe voorstel heet ‘Wet bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur tweede tranche’ en wordt in de aankondiging [2] als volgt samengevat:

Dit wetsvoorstel gaat over het veranderen van regels over de integriteit van bestuurders van de lokale overheid.

Het eerste voorstel is dat er verplicht een onderzoek moet worden gedaan naar integriteitsrisico’s voor mensen die wethouder, gedeputeerde of eilandgedeputeerde willen worden. Dit wordt de risicoanalyse integriteit genoemd. De risicoanalyse integriteit helpt de bestuurder om de risico’s te beperken. Ook helpt het de volksvertegenwoordiging bij het besluiten over het benoemen van een kandidaat. Veel lokale overheden gebruiken de risicoanalyse integriteit al en vinden het nuttig. Dit wetsvoorstel zorgt dat het overal meer op dezelfde manier gaat en stelt regels voor een zorgvuldige procedure.

Het tweede voorstel is dat er regels komen over de financiële belangen van lokale bestuurders. De bestuurders moeten voor het algemeen belang zorgen en dat kan soms botsen met eigen (financiële) belangen. Daarom is het belangrijk dat een bestuurder zelf geen ongepaste financiële belangen heeft. Bestuurders mogen dus wel financiële belangen hebben als die niet botsen met hun taak. Deze regel wordt nu ook opgenomen in de wet. Verder wordt voorgesteld dat de regels voor de integriteit van de bestuurders van de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba meer gaan lijken op de regels voor andere lokale bestuurders.

Is dit een voorbode voor iets wat straks ook voor leden van het parlement en ministers zal gaan gelden?

Noten

[1] In 2023 is de Wet bevorderen integriteit en functioneren decentraal bestuur in werking getreden, wettekst. Deze wet bracht wijzigingen in andere wetten. Onder meer schrijft de wet voor dat de beoogde wethouder en de beoogde gedeputeerde bij de benoeming in het bezit zijn van een verklaring omtrent het gedrag als bedoeld in artikel 28 van de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens, die niet ouder is dan drie maanden.

[2] De consultatiedocumenten: voorstel (pdf), toelichting (pdf) en beleidskompas (pdf).

Berichten op dit blog over de VOG zijn hier te vinden.