Een van de interessantste klokkenluidersaffaires van de afgelopen decennia is die van Frits Veerman. Hij bracht vijfenveertig jaar geleden aan het licht dat zijn Pakistaanse collega Abdul Khan spioneerde bij Veerman’s werkgever Urenco. Het Huis voor Klokkenluiders (HvK) bracht in juli jl. een rapport uit waaruit blijkt dat Veerman ernstig benadeeld is vanwege zijn melding van vermoedens van bedrijfsspionage. Onder meer is Veerman zijn baan kwijt geraakt en is hij in het buitenland lastig gevallen en verhoord door buitenlandse autoriteiten omdat zijn naam in een internationaal systeem voorkwam.

Veerman is schandalig behandeld. Maar veel interessanter is de scheve schaats die Nederland met de Khan-affaire heeft gereden. Dat komt aan bod in een aflevering van Nieuwsweekend, waarin Veerman wordt geïnterviewd. Daarin vertelt hij dat hij er op basis van alle feiten van uitgaat dat Nederland welbewust op verzoek van de Amerikanen heeft meegewerkt aan het verschaffen aan de Pakistanen van geheime nucleaire informatie, zodat daarmee door Pakistan een atoombom zou kunnen worden ontwikkeld.

Al eerder werd verondersteld dat dit de achtergrond is, lees bijvoorbeeld een lid van de Tweede Kamer, dat het volgende vroeg:

Klopt het bericht dat de Verenigde Staten en Groot-Brittannië Nederland hebben verzocht om mee te werken aan de export van dit materiaal naar Pakistan? India had immers een atoombom en de Verenigde Staten en Groot-Brittannië vonden dat Pakistan ook zo’n bom moest hebben. Klopt het dat Nederland zich bij de buitenlandse politiek van Groot-Brittannië en Amerika heeft aangesloten?

(vindplaats), maar daar geen antwoord op kreeg. Ik ben benieuwd of de rol van Nederland als hulpje van de Amerikanen nog volledig aan het licht wordt gebracht.

Zou Nederland nog steeds zo’n gewillig hulpje zijn? Zou Nederland voor de diensten worden beloond doordat met de Grote Jongens mag worden gespeeld?

Het is wrang dat er mooie rapporten worden geschreven over voorkoming van misbruik van technologie, zoals het rapport van het Rathenau Instituut, Kennis in het vizier. Als het er op aan komt laat Nederland alle principes vallen als de Amerikanen daar om vragen.

Meer informatie:

• Podcast: De extreem lange adem van klokkenluider Frits Veerman, Nieuwsweekend 11 juli 2020. (Op 25 april 2023 aangepast) Het fragment van de uitzending wordt nog wel op de NPO site aangekondigd:maar het fragment zelf is helaas verdwenen.
• Huis voor Klokkenluiders: melder atoomspionage in jaren 70 benadeeld, NOS 7 juli 2020.
• Bericht Huis voor Klokkenluiders Klokkenluider benadeeld vanwege melden van vermoeden bedrijfsspionage van staatsgeheime informatie, 7 juli 2020. Het rapport is hier te vinden.
• Eerherstel voor klokkenluider Frits Veerman in schandaal atoomspion Khan?, Jolande Van Der Graaf, Reporters Online 24 mei 2020.
• Rathenau Instituut, rapport Kennis in het vizier, De gevolgen van de digitale wapenwedloop voor de publieke kennisinfrastructuur (pdf), 2019. Dit rapport werd bij brief van 20 december 2019 door de staatssecretaris van EZ aan de Tweede Kamer aangeboden.
• Ook België deed mee aan het Khan-project: ‘Vader van de Pakistaanse atoombom’ kon zijn kennis ongestoord in België komen opdoen, 20 maart 2019.
• In februari 2016 werd bij de totstandkoming van de klokkenluidersregelgeving de Khan-zaak genoemd door Tweede Kamerlid Van Raak: “Een bijzondere zaak is die van Frits Veerman, die 40 jaar geleden een atoomspionage onthulde die Pakistan aan een atoombom heeft geholpen, die in dat land een “islamitische bom” wordt genoemd. De Pakistaanse spion Abdul Khan stal informatie over ultracentrifuge bij URENCO in Almelo. Naar eigen zeggen heeft hij deze geheimen doorverkocht aan onder meer Iran, Noord-Korea en Libië. Hij had ook contact met Al Qaida. Minister-president Ruud Lubbers onthulde in 2005 dat de Nederlandse regering kennis had van deze spionage, maar Khan in opdracht van de Amerikanen zijn gang liet gaan. Veerman was een naaste collega van Khan en meldde de spionage, maar kwam vervolgens zelf in de Bijlmerbajes terecht. Veerman werd ontslagen en draagt al 40 jaar lang de gevolgen van het doen van zijn burgerplicht. Ik ben blij dat Frits Veerman het Huis voor klokkenluiders heeft verzocht om een bejegeningsonderzoek te doen. Ik vraag de minister om de verzekering dat de regering niet zal proberen hierop invloed uit te oefenen. Ik wil ook een inhoudelijk onderzoek naar deze internationale atoomspionage. Ik wil weten waarom onze regering hier nooit tegen heeft opgetreden en deze spion heeft laten lopen. Is de minister bereid de CTIVD (Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten) te vragen om een onderzoek te doen naar deze spionageaffaire? “.
• Hetzelfde kamerlid vroeg in april 2016 om onderzoek: “Er zijn ook veel klokkenluiders uit het verleden, waaronder Frits Veerman. Hij werkte bij Urenco Nederland B.V. in Almelo. We kennen het verhaal van Khan. Hij heeft informatie gestolen uit Almelo en deze is aan Pakistan verkocht. Ook de Nederlandse bedrijven Stork en Philips hebben naderhand allerlei zaken aan Pakistan geleverd. Het ging voornamelijk over centrifugecapaciteit. Die informatie is waarschijnlijk ook naar Noord-Korea en Iran gegaan. Met Iran hebben we heel veel te stellen gehad. Als we een Huis voor klokkenluiders hebben, kan dat heel veel onderzoek doen. Het kan dat echter niet doen bij de geheime diensten. Wel kan het andere diensten onderzoek laten doen, bijvoorbeeld de CTIVD. De zaak van Frits Veerman is heel ingewikkeld en heeft zijn leven getekend: hij is zijn baan verloren en geïntimideerd. Frits Veerman heeft daar nog steeds heel veel last van en ook internationaal gezien is het een heel belangrijke zaak. Nederland heeft ook de taak om de verspreiding van kennis over kernwapens tegen te gaan. Het lijkt er echter erg op dat wij, mogelijk in opdracht van de Amerikanen, juist informatie hebben verspreid. Is de Minister bereid om de CTIVD opnieuw naar deze zaak te laten kijken om te achterhalen welke informatie bij de toenmalige BVD, de huidige AIVD, aanwezig was en welke er nog is over deze deal, deze zaak. Met andere woorden, is de Minister bereid om de CTIVD onderzoek te laten doen naar deze zaak van Frits Veerman?“.
• Artikel waarin de Khan affaire aan de orde komt: Urenco moest zich schamen, Volkskrant 25 maart 2014.
• In 2006 werd in de Tweede Kamer gedebatteerd over de Khan-affaire.

Aanvulling 27 februari 2021
Op 24 februari jl. werd bekend dat Veerman is overleden.

Aanvulling 13 oktober 2021
Inmiddels is ook Khan overleden. Opvallend is dat er in de berichtgeving niets wordt gezegd over de vriendendienst die Nederland voor de VS heeft uitgevoerd. Merkwaardig.

Er zijn nieuwe artikelen verschenen, onder meer: De klokkenluider die atoomspion Khan doorhad, De Ingenieur 12 oktober 2021.

De klokkenluider die atoomspion Khan doorhad in De Ingenieur, maar niets over de stelling van Veerman dat Nederland in opdracht van de VS er voor zorgde dat Khan de atoomgeheimen mocht stelen https://t.co/0hTAjQlGmn

— Ellen Timmer (@Ellen_Timmer) October 12, 2021