Een commissie van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) heeft een rapport over de rechtsstatelijkheid van de verkiezingsprogramma’s uitgebracht onder de vriendelijke titel ‘Rechtsstaat scoort goed in partijprogramma’s‘.
De aankondigingen in de media zijn heel wat minder aardig, Advocatie schrijft ‘Helft verkiezingsprogramma’s bevat onrechtsstatelijke plannen‘ en Trouw schrijft dat alleen D66, GroenLinks en PvdA de toets doorstaan.

Ook in de westerse wereld kan de rechtsstaat worden ondergraven, zo kunnen we in een rapport van het V-Dem Institute lezen.

VVD-rel
Eerder was er een rel over het concept-partijprogramma van de VVD, waarin stond dat gewenst zou zijn om het EVRM aan te laten passen, zodat ongewenste uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mensen kunnen worden ‘gecorrigeerd’. Voorts werd bepleit de rechtstreekse werking van internationale verdragen te beëindigen en wenste men het optreden van not-for-profit organisaties in procedures van algemeen belang (zoals Privacy First bijvoorbeeld doet) te beperken. De tekst is in het definitieve programma aangepast, maar nog steeds wordt er geprobeerd de grondrechten te ondergraven:

Egbert Myjer (bijzonder hoogleraar mensenrechten) schreef voor het NJCM-Bulletin het artikel ‘Het zelfreinigend vermogen van de VVD‘. Daarin bespreekt hij de rol van het internationale recht in Nederland en constateert dat de eerder bekritiseerde tekst door de VVD is vervangen door het bovenstaande. Hij schrijft:

Eerlijk is eerlijk, de nieuwe tekst getuigt van het zelfreinigend vermogen van de VVD. (…) Voor sommigen zal ook die laatste tekst wellicht nog te ver gaan. Maar over deze tekst is tenminste nagedacht.

Daar laat hij het jammer genoeg bij, terwijl ook over de nieuwe tekst het nodige is te zeggen.

In dezelfde editie van het NJCM-Bulletin staat een artikel van Ingrid Leijten, universitair hoofddocent bij de Universiteit Leiden, waarin zij onder de kop ‘Morrelen aan de rechtsstaat‘ eveneens ingaat op de VVD-rel. Zij constateert dat de grondrechten onverminderd belangrijk zijn, in het licht van onder meer de ‘toeslagenaffaire’.

De WGS-toets
De rechtsstatelijkheid van politieke partijen is niet alleen af te leiden van de verkiezingsprogramma’s. Een goede lakmoesproef is de omgang met gegevensuitwisseling ten behoeve van de misdaadbestrijding. In de Tweede Kamer stemden een aantal moedige partijen tegen de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS) die het onder meer mogelijk moet maken dat banken als een soort pseudo-overheid gegevens over burgers en ondernemingen gaan uitwisselen via Transactiemonitoring Nederland (TMNL). De WGS kan onzorgvuldige gegevensuitwisseling tot gevolg hebben, met schade voor burgers en organisaties.

Op 17 december 2020 werd de WGS door de Tweede Kamer aangenomen met tegenstemmen van D66, GroenLinks, SP, PvdD, DENK en Van Kooten-Arissen. Dat zijn de partijen die de grondrechten en de rechtsstaat serieus nemen. Dus daar moet je op 17 maart aanstaande zijn.

Dus mijn stemadvies luidt:

Meer informatie:

Rapport NOvA:

• Nieuwsbericht NOvA ‘Rechtsstaat scoort goed in partijprogramma’s’, 10 maart 2021; rapport (pdf).
• Advocatie, Helft verkiezingsprogramma’s bevat onrechtsstatelijke plannen, 10 maart 2021.
• Alleen D66, GroenLinks en PvdA doorstaan toets rechtsstatelijkheid, Trouw 10 maart 2021.

VVD-rel:

• B.E.P. Myjer, NJCM-Bulletin 2021, nummer 1, pagina 100 e.v., ‘Het zelfreinigend vermogen van de VVD’.
• A.E.M. Leijten, NJCM-Bulletin 2021, nummer 1, pagina 24 e.v., ‘Morrelen aan de rechtsstaat. Over het concept-verkiezingsprogramma van de VVD, verkeerde diagnosen en hoe nu verder’.

Het NJCM-Bulletin is toegankelijk voor NJCM-leden.

Overig:

• V-Dem Institute, Engelstalig rapport (pdf) over democratie in de wereld.
• Petitie Red de democratische rechtsstaat.
• Berichten op dit blog over Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden.